Το αηδόνι, λόγω της φωνής του είναι ίσως το πιο ξακουστό πτηνό της χώρας μας. Τι γνωρίζετε όμως για τη διατροφή, την αναπαραγωγή, τη διαβίωσή του και γενικά με τα χαρακτηριστικά που το συνδέουν με την Ελληνική φύση και παράδοσης, αλλά και πλήθος ιστοριών και θρύλων;
Το αηδόνι κατέχει δικαίως τον τίτλο του βασιλιά των ωδικών πτηνών, μιας και κανένα ωδικό πτηνό δεν το φτάνει σε γλυκύτητα και διάρκεια τραγουδιού. Το μελωδικό του κελάηδημα αντηχεί την άνοιξη, κυρίως την εποχή του ζευγαρώματος και ειδικά το σούρουπο και τη νύχτα έως τις πρώτες πρωινές ώρες.
Το φτέρωμα του αηδονιού δεν είναι εντυπωσιακό. Τα χρώματα που κυριαρχούν στην εμφάνισή του είναι μουντά. Η πλάτη του έχει καφέ-κανελί χρώμα που καταλήγει σε καστανοκόκκινο ουροπύγιο και ουρά. Η κοιλιά του είναι λευκο-γκριζη ενώ ο λαιμός του γίνεται πιο ανοιχτόχρωμος καταλήγοντας σε ομοιόμορφο μπεζ χρώμα της άμμου που καλύπτει την περιοχή του στήθους.
Στο κεφάλι των αηδονιών κυριαρχούν δύο μεγάλα μαύρα μάτια που περιβάλλονται από αχνό λευκό δαχτυλίδι. Το ράμφος τους είναι σκούρο και τα πόδια έχουν το χρώμα της σάρκας.
Γενικά, τα χρώματά του είναι τέτοια ώστε να μην ξεχωρίζει εύκολα από τους εχθρούς του. Είναι ένα πουλί που σπάνια το βλέπει το ανθρώπινο μάτι.
Όταν προσπαθεί να προσελκύσει το θηλυκό, το αρσενικό τραγουδά έως και το 50% της διάρκειας της νύχτας, με αποτέλεσμα να χάνει ένα ποσοστό από το βάρος του κάθε βράδυ. Κατά συνέπεια, για να αντισταθμίσουν αυτές τις μεταβολικές επιπτώσεις του τραγουδιού, τα αρσενικά αηδόνια περνούν αρκετό χρόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας προς αναζήτηση τροφής με σκοπό την αναπλήρωση του αποθεματικού βάρους τους.
Ακούστε το κελάηδισμα του αηδονιού
Συνήθως, όταν κελαηδά το αηδόνι, κάθεται σε ένα ψηλό κλαδί σε ανοιχτό μέρος για να μπορεί να αντιληφθεί τους εχθρούς του.
Την άνοιξη και το καλοκαίρι τα συναντούμε κυρίως στην κεντρική και νότια Ευρώπη όπου και αναπαράγονται. Σε αντίθεση με το συγγενές τους είδος, το τσιχλαηδόνι, τα αηδόνια προτιμούν κατά τους χειμερινούς μήνες τις περιοχές με ήπιο και τροπικό κλήμα, όπου και μεταναστεύουν.
Στη χώρα μας, τα αηδόνια είναι καλοκαιρινοί επισκέπτης από τα τέλη του Μάρτη μέχρι τις αρχές του Σεπτέμβρη. Εκτός από την Ελλάδα, επισκέπτεται και άλλες ευρωπαϊκές χώρες με εύκρατο κλίμα, απ όπου και αποδημεί προς την υποσαχάρια Αφρική.
Συναντάται σε περιοχές με υψόμετρο χαμηλότερο από 400 m, με μέση θερμοκρασία τους 14° C που ξεπερνούν τους 25° C για τουλάχιστον 20 μέρες το χρόνο. Συχνάζουν κυρίως σε ρεματιές, δάση, κήπους με πυκνή βλάστηση, συχνά κοντά σε νερό, αλλά μπορεί να ζει και σε πιο άνυδρα μέρη με πυκνούς θάμνους
Τα αηδόνια, όπως πολλά ωδικά εντομοφάγα πτηνά, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο οικοσύστημα τρώγοντας έντομα που μπορεί να βλάψουν τη βλάστηση και την ανάπτυξη των δέντρων.
Χτίζουν την ογκώδη φωλιά τους στο έδαφος, σε σωρούς φύλλων ή λίγο ψηλότερα σε πυκνούς θάμνους για να μην διακρίνεται. Για το χτίσιμο της φωλιάς του χρησιμοποιεί φύλλα, γρασίδι και ξερά χόρτα και τη στρώνει με φτερά, πούπουλα και τρίχες ζώων.
Το θηλυκό αηδόνι γεννά τον Μάιο 4-5 αυγά με καστανό λαδί κέλυφος, τα οποία επωάζει για 13 ή 14 ημέρες. Όταν ανεξαρτητοποιηθούν οι πρώτοι νεοσσοί και το επιτρέψουν οι καιρικές συνθήκες, το ζευγάρι μπορεί να κάνει και δεύτερη φωλιά σε διάστημα λιγότερο των δυο μηνών μετά την πρώτη.
Οι νεοσσοί αναπτύσσονται τόσο γρήγορα που μπορούν και συμμετέχουν στη φθινοπωρινή μετανάστευση. Σε 10 έως 12 ημέρες μετά την εκκόλαψη βγαίνουν από τη φωλιά ενώ μέσα στις επόμενες 3 έως 5 ημέρες, μαθαίνουν να πετούν σε κοντινές αποστάσεις.
Τα μικρά αηδονάκια φροντίζονται και από τους γονείς τους για άλλες 15 έως 30 ημέρες, ενώ το θηλυκό μπορεί να αρχίσει να επωάζει δεύτερη φωλιά, αφήνοντας το αρσενικό να φροντίζει τα νεαρά πουλιά της πρώτης μέχρι την πλήρη ανεξαρτητοποίησή τους.
Ωστόσο, ο πληθυσμός του στη Δυτική Ευρώπη έχει μειωθεί από τη δεκαετία του 1950, κυρίως λόγω των σύγχρονων γεωργικών εξελίξεων. Ο πληθυσμός τους στην Αγγλία θεωρείται ότι έχει μειωθεί από το 1910, ενώ η σταθερή απώλεια των βιοτόπων του στην Ισπανία, απειλεί και εκεί τον πληθυσμό τους.
Διωνυμική ονομασία: Luscinia megarhynchos
Ελληνική ονομασία: Αηδόνι, Αηδών η μεγάρυγχος
Αγγλική ονομασία: Common nightingale
Τάξη: Στρουθιόμορφα
Οικογένεια: Μυγοθηρίδες
Γένος: Αηδών (Luscinia)
L. m. hafizi
L. m. megarhynchos
Αηδόνι, ο βασιλιάς των ωδικών πτηνών
Το αηδόνι κατέχει δικαίως τον τίτλο του βασιλιά των ωδικών πτηνών, μιας και κανένα ωδικό πτηνό δεν το φτάνει σε γλυκύτητα και διάρκεια τραγουδιού. Το μελωδικό του κελάηδημα αντηχεί την άνοιξη, κυρίως την εποχή του ζευγαρώματος και ειδικά το σούρουπο και τη νύχτα έως τις πρώτες πρωινές ώρες.
Περιγραφή
Πρόκειται για ένα σχετικά μικρόσωμο πουλί, ελαφρώς μεγαλύτερο από τον κοκκινολαίμη, με συνολικό μήκος τα 15-16,5 εκ. Το άνοιγμα των πτερύγων του φτάνει τα 24 εκ. και το βάρος του κυμαίνεται στα 16-39 εκ.Το φτέρωμα του αηδονιού δεν είναι εντυπωσιακό. Τα χρώματα που κυριαρχούν στην εμφάνισή του είναι μουντά. Η πλάτη του έχει καφέ-κανελί χρώμα που καταλήγει σε καστανοκόκκινο ουροπύγιο και ουρά. Η κοιλιά του είναι λευκο-γκριζη ενώ ο λαιμός του γίνεται πιο ανοιχτόχρωμος καταλήγοντας σε ομοιόμορφο μπεζ χρώμα της άμμου που καλύπτει την περιοχή του στήθους.
Στο κεφάλι των αηδονιών κυριαρχούν δύο μεγάλα μαύρα μάτια που περιβάλλονται από αχνό λευκό δαχτυλίδι. Το ράμφος τους είναι σκούρο και τα πόδια έχουν το χρώμα της σάρκας.
Γενικά, τα χρώματά του είναι τέτοια ώστε να μην ξεχωρίζει εύκολα από τους εχθρούς του. Είναι ένα πουλί που σπάνια το βλέπει το ανθρώπινο μάτι.
Κελάηδημα
Έχει κελάηδημα δυνατό, μελωδικό, ποικιλόμορφο με μικρές ενδιάμεσες παύσεις και αποτελείται από τρίλιες, σφυρίγματα που μοιάζουν με φλάουτο και γαργαρίσματα. Έχει την ικανότητα να αλλάζει από είκοσι έως εικοσιτέσσερις στροφές.Όταν προσπαθεί να προσελκύσει το θηλυκό, το αρσενικό τραγουδά έως και το 50% της διάρκειας της νύχτας, με αποτέλεσμα να χάνει ένα ποσοστό από το βάρος του κάθε βράδυ. Κατά συνέπεια, για να αντισταθμίσουν αυτές τις μεταβολικές επιπτώσεις του τραγουδιού, τα αρσενικά αηδόνια περνούν αρκετό χρόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας προς αναζήτηση τροφής με σκοπό την αναπλήρωση του αποθεματικού βάρους τους.
Ακούστε το κελάηδισμα του αηδονιού
Συνήθως, όταν κελαηδά το αηδόνι, κάθεται σε ένα ψηλό κλαδί σε ανοιχτό μέρος για να μπορεί να αντιληφθεί τους εχθρούς του.
Γεωγραφική κατανομή
Τα κοινά αηδόνια τα συναντούμε σε ευρεία έκταση της γης που περιλαμβάνει τη βόρεια και κεντρική Αφρική, την κεντρική και νότια Ευρώπη και την κεντρική και νοτιοανατολική Ασία.Την άνοιξη και το καλοκαίρι τα συναντούμε κυρίως στην κεντρική και νότια Ευρώπη όπου και αναπαράγονται. Σε αντίθεση με το συγγενές τους είδος, το τσιχλαηδόνι, τα αηδόνια προτιμούν κατά τους χειμερινούς μήνες τις περιοχές με ήπιο και τροπικό κλήμα, όπου και μεταναστεύουν.
Στη χώρα μας, τα αηδόνια είναι καλοκαιρινοί επισκέπτης από τα τέλη του Μάρτη μέχρι τις αρχές του Σεπτέμβρη. Εκτός από την Ελλάδα, επισκέπτεται και άλλες ευρωπαϊκές χώρες με εύκρατο κλίμα, απ όπου και αποδημεί προς την υποσαχάρια Αφρική.
Βιότοποι
Ένα μάλλον ντροπαλό πουλί, το αηδόνι κρύβεται συνήθως μέσα σε πυκνούς θάμνους ή συστάδες χαμηλών δέντρων. Στην Ευρώπη, εμφανίζεται κυρίως σε ανοικτές δασικές εκτάσεις και θάμνους, οι οποίες συχνά συνορεύουν με ποτάμια ή ρυάκια.Συναντάται σε περιοχές με υψόμετρο χαμηλότερο από 400 m, με μέση θερμοκρασία τους 14° C που ξεπερνούν τους 25° C για τουλάχιστον 20 μέρες το χρόνο. Συχνάζουν κυρίως σε ρεματιές, δάση, κήπους με πυκνή βλάστηση, συχνά κοντά σε νερό, αλλά μπορεί να ζει και σε πιο άνυδρα μέρη με πυκνούς θάμνους
Διατροφή
Ως εντομοφάγα πουλιά, τα αηδόνια τρέφονται κυρίως με έντομα και νύμφες εντόμων, κάμπιες, σκουλήκια και μικρές αράχνες. Όμως, προς τα τέλη του καλοκαιριού και το φθινόπωρο καταναλώνει μούρα και σπόρους.Τα αηδόνια, όπως πολλά ωδικά εντομοφάγα πτηνά, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο οικοσύστημα τρώγοντας έντομα που μπορεί να βλάψουν τη βλάστηση και την ανάπτυξη των δέντρων.
Αναπαραγωγή
Τον Απρίλιο καταφθάνουν πρώτα τα αρσενικά αηδόνια για να βρουν το μέρος που φωλιάσουν και μια βδομάδα αργότερα έρχονται και τα θηλυκά. Συνήθως επιστρέφουν στην ίδια περιοχή για να φωλιάζουν κάθε χρόνο, μεταξύ Απριλίου και Ιουλίου.Χτίζουν την ογκώδη φωλιά τους στο έδαφος, σε σωρούς φύλλων ή λίγο ψηλότερα σε πυκνούς θάμνους για να μην διακρίνεται. Για το χτίσιμο της φωλιάς του χρησιμοποιεί φύλλα, γρασίδι και ξερά χόρτα και τη στρώνει με φτερά, πούπουλα και τρίχες ζώων.
Το θηλυκό αηδόνι γεννά τον Μάιο 4-5 αυγά με καστανό λαδί κέλυφος, τα οποία επωάζει για 13 ή 14 ημέρες. Όταν ανεξαρτητοποιηθούν οι πρώτοι νεοσσοί και το επιτρέψουν οι καιρικές συνθήκες, το ζευγάρι μπορεί να κάνει και δεύτερη φωλιά σε διάστημα λιγότερο των δυο μηνών μετά την πρώτη.
Οι νεοσσοί αναπτύσσονται τόσο γρήγορα που μπορούν και συμμετέχουν στη φθινοπωρινή μετανάστευση. Σε 10 έως 12 ημέρες μετά την εκκόλαψη βγαίνουν από τη φωλιά ενώ μέσα στις επόμενες 3 έως 5 ημέρες, μαθαίνουν να πετούν σε κοντινές αποστάσεις.
Τα μικρά αηδονάκια φροντίζονται και από τους γονείς τους για άλλες 15 έως 30 ημέρες, ενώ το θηλυκό μπορεί να αρχίσει να επωάζει δεύτερη φωλιά, αφήνοντας το αρσενικό να φροντίζει τα νεαρά πουλιά της πρώτης μέχρι την πλήρη ανεξαρτητοποίησή τους.
Πληθυσμός και προστασία
Το κοινό αηδόνι είναι ένα είδος με σχετικά μεγάλο πληθυσμό σε εκτεταμένη γεωγραφική έκταση παγκοσμίως. Δεν υπάρχουν γνωστές σημαντικές απειλές για αυτό και έτσι δεν θεωρείται απειλούμενο είδος. Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός των αηδονιών θεωρείται αρκετά σταθερός, με αυξητικές τάσεις που σημειώθηκαν στη βορειοανατολική Ευρώπη.Ωστόσο, ο πληθυσμός του στη Δυτική Ευρώπη έχει μειωθεί από τη δεκαετία του 1950, κυρίως λόγω των σύγχρονων γεωργικών εξελίξεων. Ο πληθυσμός τους στην Αγγλία θεωρείται ότι έχει μειωθεί από το 1910, ενώ η σταθερή απώλεια των βιοτόπων του στην Ισπανία, απειλεί και εκεί τον πληθυσμό τους.
Θηρευτές
Οι κυριότεροι θηρευτές των αηδονιών είναι οι κουκουβάγιες Strix aluco. Για να μειώσουν τον κίνδυνο επίθεσης, τα αηδόνια μειώνουν την ένταση και τη διάρκεια του νυχτερινού τραγουδιού τους την περίοδο που προσελκύουν τους συντρόφους.Ονοματολογία και συστηματική ταξινόμηση
Το αηδόνι ταξινομούνταν παλαιότερα ως είδος της οικογένειας των τσιχλών (Turdidae), αλλά θεωρείται πλέον ότι ανήκει στα εντομοφάγος είδη της οικογένειας των Μυγοθηρίδων (Muscicapidae).Διωνυμική ονομασία: Luscinia megarhynchos
Ελληνική ονομασία: Αηδόνι, Αηδών η μεγάρυγχος
Αγγλική ονομασία: Common nightingale
Τάξη: Στρουθιόμορφα
Οικογένεια: Μυγοθηρίδες
Γένος: Αηδών (Luscinia)
Είδος
L. megarhynchosΥποείδη
L. m. africanaL. m. hafizi
L. m. megarhynchos
Media gallery Αηδονιών
