Η Ασπεργίλλωση είναι μια αναπνευστική νόσος των πουλιών που οφείλεται στην επιμόλυνση από τον μύκητα ασπεργίλλου. Οδηγίες πρόληψης και αντιμετώπισης.
Η Ασπεργίλλωση είναι από τις συνηθέστερες αναπνευστικές νόσους των πτηνών συντροφιάς και προκαλείται από μύκητες του γένους Aspergillus, ως επί το πλείστον του Aspergillus fumigatus, του οποίου τα σπόρια είναι τα πιο μικροσκοπικά με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η αερομεταφορά και εισπνοή τους (Richard & Thurston, 1983).
Άλλα λιγότερο συχνά σημεία εισόδου του μύκητα στον οργανισμό, περιλαμβάνουν τις ρήξεις του δέρματος ή λοιμώξεις ή μόλυνση μέσω του κελύφους του αυγού κατά τη διάρκεια της επώασης.
Συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη του μύκητα είναι η υγρασία, η σκόνη, τα σάπια λαχανικά, το χώμα και γενικότερα η ελλιπής καθαριότητα και ο ανεπαρκής εξαερισμός του εκτροφείου. Λόγω της αδυναμίας έγκαιρης διάγνωσης σε πρώιμο στάδιο αλλά και της εξαιρετικής δυσκολίας της θεραπευτικής παρέμβασης, είναι απαραίτητη η σχολαστική τήρηση των μεθόδων προληπτικής φροντίδας.
Αυτή η αργά αυξανόμενη μυκητιασική λοίμωξη, σταδιακά βλάπτει τους ιστούς του σώματος σε μία περίοδο εβδομάδων έως μηνών, με όχι τόσο προφανείς ενδείξεις (συμπτώματα) της ασθένειας έως ότου ένα όργανο ή σύστημα του οργανισμού να τελεί υπό σοβαρό κίνδυνο.
Ο Ασπέργιλλος βρίσκεται παντού στο περιβάλλον, κυρίως στο έδαφος και υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν αποτελεί απειλή για τα πτηνά. Δύο τουλάχιστον συγκυρίες πρέπει να συνυπάρξουν για την εμφάνιση λοίμωξης και είναι η παρουσία αυξημένου αριθμού σπορίων του μύκητα σε συνδυασμό με την ευάλωτη υγεία του πτηνού.
Στους πληθυσμούς μεγαλύτερου κινδύνου περιλαμβάνονται τα πολύ νεαρά ή τα πολύ ηλικιωμένα πουλιά καθώς και οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς οργανισμοί.
Η Ασπεργίλλωση δεν θεωρείται μεταδοτική ασθένεια ούτε μεταξύ των πτηνών, ούτε από πτηνό προς άνθρωπο και αντίστροφα.
Εκ των πτηνών συντροφιάς, πλέον ευάλωτα φαίνεται να είναι οι παπαγάλοι (κυρίως African Gray , Amazonas, Pionus) και οι Μάϊνες, χωρίς αυτό να σημαίνει πως κάποια άλλα είδη εξαιρούνται και ή παραμένουν αλώβητα αν συντρέχουν οι κατωτέρω συνθήκες και συγκυρίες.
Το σημαντικό που θα πρέπει να έχουμε πάντοτε στο νου μας είναι ότι ο Ασπέργιλλος, έστω κι αν εισέλθει στον οργανισμό του ξενιστή (μόλυνση) υπό τη μορφή σπορίων φυσικά, δεν είναι απαραίτητο να τον οδηγήσει σε λοίμωξη, καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα του προσβεβληθέντος, κάλλιστα μπορεί να ανταπεξέλθει και να μην επιτρέψει στα σπόρια να αναπτυχθούν μέσα στο σώμα, αρκεί φυσικά η υγεία του ξενιστή να είναι σε καλή κατάσταση. Σε κάθε αντίθετη περίπτωση, η μόλυνση οδηγεί σε λοίμωξη, με συχνή συνέπεια το θάνατο του ξενιστή.
Σε γενικές γραμμές ο μύκητας προσβάλλει κάποια όργανα του ανώτερου αναπνευστικού, όπως η τραχεία, η σύριγγα, και οι αερόσακκοι, άλλοτε κάλλιστα η προσβολή μπορεί να φτάσει και μέσα στον ίδιο τον πνεύμονα.
Η διάγνωση της οξείας προσβολής συνήθως γίνεται μετά το θάνατο του οργανισμού, κυρίως με εξέταση των προσβεβλημένων ιστών, και αυτό συμβαίνει διότι η εξέλιξη της νόσου είναι ταχύτατη έως ραγδαία.
Συγκεκριμένα η προσβολή πάλι λαμβάνει χώρα διαμέσω συνήθως της αναπνευστικής οδού, όπου αρχικά σχηματίζονται λευκόχρωμα οζίδια, τα οποία στη συνέχεια διηθούνται προς τους ιστούς, απελευθερώνοντας έτσι σπόρια του μύκητα στην κυκλοφορία του αίματος.
Τα σπόρια ακολούθως ταξιδεύουν με το αίμα σε διάφορα σημεία του οργανισμού, μολύνοντας όργανα όπως οι νεφροί, το δέρμα, μύες, γαστρεντερικό σύστημα, ήπαρ, μάτια και εγκέφαλο.
Τα πρώτα συμπτώματα εκδηλώνονται στο αναπνευστικό σύστημα και περιλαμβάνουν δυσκολία στην αναπνοή ή ταχύτερο ρυθμό εισπνοών με άμεση επίπτωση τη μείωση της αντοχής στη σωματική άσκηση. Άλλοτε, αν και η σύριγγα έχει αποικιστεί από τον μύκητα, παρατηρείται αλλαγή στη χροιά της φωνής, απροθυμία να κελαηδήσει / μιλήσει το πουλί ή χαρακτηριστικός ήχος τύπου "κλικ". Τελικά, συνήθως είναι η σοβαρή αναπνευστική καταστολή αυτή που οδηγεί στον θάνατο.
Σε γενικές γραμμές τα συμπτώματα διαφέρουν, καθώς εξαρτώνται από τα όργανα που έχουν προσβληθεί. Π.χ. τρόμος (τρεμούλα), έλλειψη ισορροπίας, ταλάντευση κατά τη βάδιση, παράλυση κλπ, μπορεί να εμφανιστούν κατά την προσβολή του νευρικού συστήματος
Πράσινη χροιά στα ούρα παρατηρείται αν το προσβληθέν όργανο είναι το ήπαρ, το οποίο διογκώνεται μάλιστα, ενώ γενικά (μη ειδικά) συμπτώματα είναι η απώλεια όρεξης για φαγητό και η συνακόλουθη μείωση βάρους και μυϊκής μάζας, αρθρίτιδα κυρίως λόγω της επικάθισης ουρικού οξέος στους συνδέσμους, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, μη φυσιολογικά κόπρανα ή διάρροια, υπερβολική ούρηση, γενικότερη καταστολή και λήθαργος.
Άλλα συμπτώματα που έχουν παρατηρηθεί κυρίως σε παπαγάλους είναι η εικόνα ταλαιπωρημένου πτερώματος, δυσχρωμίες ειδικά στο εξωτερικό των φτερούγων, έντονη φαγούρα, πολλές φορές μάλιστα σε σημείο που το πουλί, προκειμένου να ανακουφιστεί, καθώς ξύνεται με το ράμφος, να δημιουργεί βλάβες στο δέρμα του. Άλλοτε πάλι ο κνησμός εντοπίζεται κυρίως στην περιοχή του ράμφους (ρουθούνια, χαλινός).
Σε περίπτωση που τα σπόρια του μύκητα διαπεράσουν το κέλυφος του αυγού, το αποτέλεσμα είναι ο θάνατος του εμβρύου.
Σχετικό άρθρο: Εμβρυϊκή Νέκρωση
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειωθεί ότι η χρόνια μορφή της ασθένειας συνήθως λαμβάνει χώρα όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού είναι ήδη αδύναμο (π.χ. αν το πτηνό ασθενεί ή βρίσκεται σε στρες, είναι υποσιτισμένο κλπ), και δεν δύναται να αμυνθεί επαρκώς κατά την πρώτη φάση προσβολής από τον ασπέργιλλο.
Ο ειδικός γιατρός θα χρειαστεί ένα ιδιαίτερα λεπτομερές ιστορικό της πορείας της ιατρικής κατάστασης του πουλιού, και μια ακριβή περιγραφή της δίαιτας και των συνθηκών εκτροφής του (χώρος διαμονής, ώρες ξεκούρασης, συνθήκες υγιεινής κλπ).
Θα χρειαστούν εξετάσεις όπως: ακτινογραφία, αιματολογικές και βιοχημικές. Ενδοσκοπικός έλεγχος επίσης μπορεί να είναι απαραίτητος προκειμένου όχι μόνο να φανεί η φλεγμονή στη σύριγγα ή στην τραχεία, αλλά και για να ληφθούν δείγματα ιστού για καλλιέργεια και μικροσκοπική εξέταση. Πιθανότητα μάλιστα θα χρειαστεί εξέταση PCR (ειδικό τεστ για το DNA του ασπέργιλλου), ώστε η διάγνωση να επιβεβαιωθεί, μια και μπορεί να υποδείξει με ακρίβεια το ίδιο το DNA του μύκητα.
Υπάρχει μάλιστα και ειδικό ανοσολογικό τεστ αίματος για την ανίχνευση του ασπέργιλλου, αλλά δεν αρκεί από μόνο του για να την επιβεβαίωση της νόσου, καθώς συχνά δίνει αποτελέσματα ψευδώς θετικά ή ψευδώς αρνητικά συνηθέστερα (μια και είναι κατασκευασμένο ώστε να ανιχνεύει αντισώματα, αλλά όπως ήδη αναφέρθηκε το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού είναι αδύναμο ώστε να τα παράγει σε επαρκείς ποσότητες), οπότε λαμβάνεται υπόψη μόνο σε συνδυασμό με συνοδά ευρήματα.
Ομοίως κάπως αόριστες είναι και οι εξετάσεις ηλεκτροφόρησης πρωτεϊνών του ορού.
Με εγχείρηση μπορούν να αφαιρεθούν κάποιοι προσβεβλημένοι ιστοί. Επίσης αντιμυκητισιακά φάρμακα όπως η ιτρακοναζόλη, τερμπιναφίνη, φλουκυτοσίνη, κλοτριμαζόλη και η αμφοτερικίνη Β, συχνά χρησιμοποιούνται θεραπευτικά.
Η βορικοναζόλη τέλος, επιλέγεται για στελέχη του μύκητα ανθεκτικά στα άλλα φάρμακα. Η χορήγησή τους μπορεί να γίνει αναλόγως και του φαρμάκου, από του στόματος, με ένεση ή με εκνέφωση.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ιτρακοναζόλη, είναι πιο τοξική για τον Αφρικανικό Γκρι Παπαγάλο, από ό,τι για άλλα είδη, επομένως και η θεραπεία σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να παρακολουθείται πολύ στενά από τον γιατρό και τον ιδιοκτήτη του πουλιού.
Κατά τη θεραπεία με εκνέφωση, θα πρέπει οπωσδήποτε να τηρούνται οι συνήθεις κανόνες, δηλαδή, να έχουν προηγηθεί πριν την εφαρμογή του φαρμάκου αρκετές ρινικές εκπλύσεις με άσηπτο νερό ή φυσιολογικό ορό, και μάλιστα με το κεφάλι του πουλιού προς τα κάτω, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο αναρρόφησης του υγρού με ίχνη των μολυσμένων εκκρίσεων προς το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα.
Η θεραπεία πρέπει να είναι μεγάλης διάρκειας (εβδομάδες, μήνες ή /και έτος), συχνά μάλιστα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτό που αναφέρει το φάρμακο στις οδηγίες του.
Κατά τη διάρκειά της επίσης, μπορεί να χρειαστούν και υποστηρικτικά μέσα για την αντιμετώπιση των υποκείμενων ιατρικών καταστάσεων όπως: διατήρηση του πουλιού σε πιο ζεστό περιβάλλον, σίτιση με σωλήνα, οξυγόνο κλπ.
Τα αποτελέσματα κάποιων δοκιμαστικών εμβολιασμών που πραγματοποιήθηκαν στο εξωτερικό, δεν επιβεβαίωσαν τις αναμενόμενες προσδοκίες.
Παρ' όλο που η μυκητίαση αυτή περιγράφηκε από πολλών ετών και εξακολουθεί να είναι μια σημαντική αιτία θνησιμότητας σε πτηνά σε αιχμαλωσία και λιγότερο συχνά σε ελεύθερα πτηνά, ωστόσο δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία επιπολασμού.
Προφανώς ο λόγος οφείλεται στη δυσκολία έγκαιρης διάγνωσης και θεραπευτικής παρέμβασης όσο το νοσούν πτηνό βρίσκεται στην ζωή, ενώ και οι νεκροψίες που πραγματοποιούνται στα πτηνά είναι εξαιρετικά σπάνιες διεθνώς.
Ωστόσο υπάρχουν κάποια ενθαρρυντικά στοιχεία που αφορούν την Ελλάδα.
Περιβαλλοντικές μελέτες παρατήρησης έχουν δείξει πως ο Α. niger είναι το συχνότερο είδος ασπεργίλλου που ανευρίσκεται στον αέρα, ενώ ακολουθούν ο ασπέργιλλος A. flavus και A. fumigatus (αυτός ο τελευταίος είναι πιο επικίνδυνος για τα πουλιά, βλ. Πρώτη πρόταση εισαγωγής).
Ακόμα τα στοιχεία που αφορούν τον άνθρωπο, δείχνουν ότι παρά την ανοδική πορεία της επίπτωσης του άσθματος στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες και ενώ η δερματική ευαισθητοποίηση σε ασπέργιλλο περιγράφεται σε ποσοστό 5% των Ελλήνων ατοπικών ασθενών, περιστατικά ΑΒΠΑ (Αλλεργικής βρογχοπνευμονικής ασπεργίλλωσης) δεν περιγράφονται.
Εισαγωγή στην Ασπεργίλλωση
Η Ασπεργίλλωση είναι από τις συνηθέστερες αναπνευστικές νόσους των πτηνών συντροφιάς και προκαλείται από μύκητες του γένους Aspergillus, ως επί το πλείστον του Aspergillus fumigatus, του οποίου τα σπόρια είναι τα πιο μικροσκοπικά με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η αερομεταφορά και εισπνοή τους (Richard & Thurston, 1983).Άλλα λιγότερο συχνά σημεία εισόδου του μύκητα στον οργανισμό, περιλαμβάνουν τις ρήξεις του δέρματος ή λοιμώξεις ή μόλυνση μέσω του κελύφους του αυγού κατά τη διάρκεια της επώασης.
Συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη του μύκητα είναι η υγρασία, η σκόνη, τα σάπια λαχανικά, το χώμα και γενικότερα η ελλιπής καθαριότητα και ο ανεπαρκής εξαερισμός του εκτροφείου. Λόγω της αδυναμίας έγκαιρης διάγνωσης σε πρώιμο στάδιο αλλά και της εξαιρετικής δυσκολίας της θεραπευτικής παρέμβασης, είναι απαραίτητη η σχολαστική τήρηση των μεθόδων προληπτικής φροντίδας.
Αυτή η αργά αυξανόμενη μυκητιασική λοίμωξη, σταδιακά βλάπτει τους ιστούς του σώματος σε μία περίοδο εβδομάδων έως μηνών, με όχι τόσο προφανείς ενδείξεις (συμπτώματα) της ασθένειας έως ότου ένα όργανο ή σύστημα του οργανισμού να τελεί υπό σοβαρό κίνδυνο.
Ο Ασπέργιλλος βρίσκεται παντού στο περιβάλλον, κυρίως στο έδαφος και υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν αποτελεί απειλή για τα πτηνά. Δύο τουλάχιστον συγκυρίες πρέπει να συνυπάρξουν για την εμφάνιση λοίμωξης και είναι η παρουσία αυξημένου αριθμού σπορίων του μύκητα σε συνδυασμό με την ευάλωτη υγεία του πτηνού.
Στους πληθυσμούς μεγαλύτερου κινδύνου περιλαμβάνονται τα πολύ νεαρά ή τα πολύ ηλικιωμένα πουλιά καθώς και οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς οργανισμοί.
Η Ασπεργίλλωση δεν θεωρείται μεταδοτική ασθένεια ούτε μεταξύ των πτηνών, ούτε από πτηνό προς άνθρωπο και αντίστροφα.
Εκ των πτηνών συντροφιάς, πλέον ευάλωτα φαίνεται να είναι οι παπαγάλοι (κυρίως African Gray , Amazonas, Pionus) και οι Μάϊνες, χωρίς αυτό να σημαίνει πως κάποια άλλα είδη εξαιρούνται και ή παραμένουν αλώβητα αν συντρέχουν οι κατωτέρω συνθήκες και συγκυρίες.
Προδιαθεσικοί παράγοντες
- Μικροί, υγροί, κακώς αεριζόμενοι χώροι, σάπια φύλλα στο έδαφος, αυξημένη και επί μακρόν υγρασία υποστρώματος κλωβών (χαρτί, άμμος, κτλ).
- Υγρασία κυρίως, αλλά και υπερβολική ξηρασία περιβάλλοντος.
- Υψηλές θερμοκρασίες και θερμική δυσφορία των πτηνών.
- Συνωστισμός λόγω υπερπληθυσμού στο εκτροφείο.
- Πολλαπλή χρήση των ίδιων φωλεών.
- Ακατάλληλες συνθήκες και μακροχρόνια συντήρηση σπόρων σε υγρό περιβάλλον, μουχλιασμένοι σπόροι και άλλα τρόφιμα που παραμένουν επί μακρόν στο κλουβί. Στην κακή ποιότητα των σπόρων, αποδίδονται τα μεγαλύτερα ποσοστά προσβολής σποροφάγων κατοικίδιων πτηνών.
- Διατροφή με φυστίκια, καλαμπόκι, ηλιόσπορους, σιτηρά τα οποία ενοχοποιούνται για μεγάλες συγκεντρώσεις του ασπέργιλλου. Θεωρείται ασφαλέστερο να προσφέρουμε ξηρούς καρπούς ωμούς ανάλατους προορισμένους για ανθρώπινη διατροφή αν θέλουμε να ελαχιστοποιήσουμε αυτούς τους κινδύνους.
- Υποσιτισμός.
- Προϋπάρχουσες ασθένειες, ιογενείς και χρόνιες λοιμώξεις που προκαλούν καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος προδιαθέτουν ένα πουλί σε δευτερεύουσα μόλυνση ασπεργίλλωσης.
- Χρήση στεροειδών, μακροχρόνια χρήση αντιβιοτικών.
- Μεγάλο, διαρκές άγχος του πουλιού λόγω ακατάλληλης θέσης του κλουβιού του ή άλλων συνεχών ενοχλήσεων.
- Η ελλιπής καθαριότητα και υγιεινή του κλουβιού και των σκευών τροφής και νερού.
- Έκθεση σε τοξίνες που προκαλούν ερεθισμό του αναπνευστικού συστήματος, όπως καπνός τσιγάρων.
- Έλλειψη βιταμίνης Α (κοινή σε φτωχές δίαιτες, αποτελούμενες αποκλειστικά από σπόρους).
- Επανειλημμένες αναπαραγωγές.
- Ορισμένα είδη υποστρωμάτων όπως τσόφλια από καρύδια και φύλλα από καλαμπόκι
- Χρήση ως υπόστρωμα παλαιών εφημερίδων, επί μακρόν στοιβαγμένων και εκτεθειμένων στην πολύχρονη σκόνη.
- Σκόνη στο δωμάτιο εκτροφής.
Το σημαντικό που θα πρέπει να έχουμε πάντοτε στο νου μας είναι ότι ο Ασπέργιλλος, έστω κι αν εισέλθει στον οργανισμό του ξενιστή (μόλυνση) υπό τη μορφή σπορίων φυσικά, δεν είναι απαραίτητο να τον οδηγήσει σε λοίμωξη, καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα του προσβεβληθέντος, κάλλιστα μπορεί να ανταπεξέλθει και να μην επιτρέψει στα σπόρια να αναπτυχθούν μέσα στο σώμα, αρκεί φυσικά η υγεία του ξενιστή να είναι σε καλή κατάσταση. Σε κάθε αντίθετη περίπτωση, η μόλυνση οδηγεί σε λοίμωξη, με συχνή συνέπεια το θάνατο του ξενιστή.
Συμπτώματα της νόσου
Η προσβολή από τον ασπέργιλλο μπορεί να οδηγήσει σε οξεία ή χρόνια νόσο. Σε γενικές γραμμές, όπως φαίνεται και ακολούθως, τα συμπτώματα της ασπεργίλλωσης δεν είναι ειδικά, αλλά απαντώνται και σε πολλές άλλες ασθένειες.Οξεία προσβολή
Συμπτώματα: δυσκολία στην αναπνοή, μείωση ή απώλεια της όρεξης για τροφή, συχνή πρόσληψη νερού και εμφάνιση κυανής χροιάς στα ούρα (ουσιαστικά η χρώση λαμβάνει χώρα στις βλεννώδεις επιθηλιακές εκκρίσεις, κάποτε μάλιστα και στο ίδιο το δέρμα), ξαφνικός θάνατος.Σε γενικές γραμμές ο μύκητας προσβάλλει κάποια όργανα του ανώτερου αναπνευστικού, όπως η τραχεία, η σύριγγα, και οι αερόσακκοι, άλλοτε κάλλιστα η προσβολή μπορεί να φτάσει και μέσα στον ίδιο τον πνεύμονα.
Η διάγνωση της οξείας προσβολής συνήθως γίνεται μετά το θάνατο του οργανισμού, κυρίως με εξέταση των προσβεβλημένων ιστών, και αυτό συμβαίνει διότι η εξέλιξη της νόσου είναι ταχύτατη έως ραγδαία.
Χρόνια προσβολή
Στατιστικά, συμβαίνει στις περισσότερες των περιπτώσεων και τελικά οδηγεί επίσης στον θάνατο, αν και στην έναρξή της είναι σχεδόν ασυμπτωματική. Συχνά μάλιστα, όταν πλέον τα συμπτώματα εμφανιστούν, είναι ήδη αρκετά προχωρημένη και δυσχερής η κατάσταση του πουλιού, ώστε να μην επιδέχεται θεραπείας.Συγκεκριμένα η προσβολή πάλι λαμβάνει χώρα διαμέσω συνήθως της αναπνευστικής οδού, όπου αρχικά σχηματίζονται λευκόχρωμα οζίδια, τα οποία στη συνέχεια διηθούνται προς τους ιστούς, απελευθερώνοντας έτσι σπόρια του μύκητα στην κυκλοφορία του αίματος.
Τα σπόρια ακολούθως ταξιδεύουν με το αίμα σε διάφορα σημεία του οργανισμού, μολύνοντας όργανα όπως οι νεφροί, το δέρμα, μύες, γαστρεντερικό σύστημα, ήπαρ, μάτια και εγκέφαλο.
Τα πρώτα συμπτώματα εκδηλώνονται στο αναπνευστικό σύστημα και περιλαμβάνουν δυσκολία στην αναπνοή ή ταχύτερο ρυθμό εισπνοών με άμεση επίπτωση τη μείωση της αντοχής στη σωματική άσκηση. Άλλοτε, αν και η σύριγγα έχει αποικιστεί από τον μύκητα, παρατηρείται αλλαγή στη χροιά της φωνής, απροθυμία να κελαηδήσει / μιλήσει το πουλί ή χαρακτηριστικός ήχος τύπου "κλικ". Τελικά, συνήθως είναι η σοβαρή αναπνευστική καταστολή αυτή που οδηγεί στον θάνατο.
Σε γενικές γραμμές τα συμπτώματα διαφέρουν, καθώς εξαρτώνται από τα όργανα που έχουν προσβληθεί. Π.χ. τρόμος (τρεμούλα), έλλειψη ισορροπίας, ταλάντευση κατά τη βάδιση, παράλυση κλπ, μπορεί να εμφανιστούν κατά την προσβολή του νευρικού συστήματος
Πράσινη χροιά στα ούρα παρατηρείται αν το προσβληθέν όργανο είναι το ήπαρ, το οποίο διογκώνεται μάλιστα, ενώ γενικά (μη ειδικά) συμπτώματα είναι η απώλεια όρεξης για φαγητό και η συνακόλουθη μείωση βάρους και μυϊκής μάζας, αρθρίτιδα κυρίως λόγω της επικάθισης ουρικού οξέος στους συνδέσμους, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, μη φυσιολογικά κόπρανα ή διάρροια, υπερβολική ούρηση, γενικότερη καταστολή και λήθαργος.
Άλλα συμπτώματα που έχουν παρατηρηθεί κυρίως σε παπαγάλους είναι η εικόνα ταλαιπωρημένου πτερώματος, δυσχρωμίες ειδικά στο εξωτερικό των φτερούγων, έντονη φαγούρα, πολλές φορές μάλιστα σε σημείο που το πουλί, προκειμένου να ανακουφιστεί, καθώς ξύνεται με το ράμφος, να δημιουργεί βλάβες στο δέρμα του. Άλλοτε πάλι ο κνησμός εντοπίζεται κυρίως στην περιοχή του ράμφους (ρουθούνια, χαλινός).
Σε περίπτωση που τα σπόρια του μύκητα διαπεράσουν το κέλυφος του αυγού, το αποτέλεσμα είναι ο θάνατος του εμβρύου.
Σχετικό άρθρο: Εμβρυϊκή Νέκρωση
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειωθεί ότι η χρόνια μορφή της ασθένειας συνήθως λαμβάνει χώρα όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού είναι ήδη αδύναμο (π.χ. αν το πτηνό ασθενεί ή βρίσκεται σε στρες, είναι υποσιτισμένο κλπ), και δεν δύναται να αμυνθεί επαρκώς κατά την πρώτη φάση προσβολής από τον ασπέργιλλο.
Διάγνωση
Πρόκειται για εξαιρετικά δύσκολη διάγνωση, κυρίως λόγω του ότι τα συμπτώματα της ασπεργίλλωσης δεν είναι χαρακτηριστικά, αλλά περισσότερο γενικά συμπτώματα, ειδικά αυτά της χρόνιας μορφής.Ο ειδικός γιατρός θα χρειαστεί ένα ιδιαίτερα λεπτομερές ιστορικό της πορείας της ιατρικής κατάστασης του πουλιού, και μια ακριβή περιγραφή της δίαιτας και των συνθηκών εκτροφής του (χώρος διαμονής, ώρες ξεκούρασης, συνθήκες υγιεινής κλπ).
Θα χρειαστούν εξετάσεις όπως: ακτινογραφία, αιματολογικές και βιοχημικές. Ενδοσκοπικός έλεγχος επίσης μπορεί να είναι απαραίτητος προκειμένου όχι μόνο να φανεί η φλεγμονή στη σύριγγα ή στην τραχεία, αλλά και για να ληφθούν δείγματα ιστού για καλλιέργεια και μικροσκοπική εξέταση. Πιθανότητα μάλιστα θα χρειαστεί εξέταση PCR (ειδικό τεστ για το DNA του ασπέργιλλου), ώστε η διάγνωση να επιβεβαιωθεί, μια και μπορεί να υποδείξει με ακρίβεια το ίδιο το DNA του μύκητα.
Υπάρχει μάλιστα και ειδικό ανοσολογικό τεστ αίματος για την ανίχνευση του ασπέργιλλου, αλλά δεν αρκεί από μόνο του για να την επιβεβαίωση της νόσου, καθώς συχνά δίνει αποτελέσματα ψευδώς θετικά ή ψευδώς αρνητικά συνηθέστερα (μια και είναι κατασκευασμένο ώστε να ανιχνεύει αντισώματα, αλλά όπως ήδη αναφέρθηκε το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού είναι αδύναμο ώστε να τα παράγει σε επαρκείς ποσότητες), οπότε λαμβάνεται υπόψη μόνο σε συνδυασμό με συνοδά ευρήματα.
Ομοίως κάπως αόριστες είναι και οι εξετάσεις ηλεκτροφόρησης πρωτεϊνών του ορού.
Θεραπεία / Αντιμετώπιση
Όπως τέθηκε και στο τμήμα των συμπτωμάτων, η ασπεργίλλωση οδηγεί με προοδευτικά βήματα στον θάνατο του πτηνού. Όσο πιο νωρίς εντοπιστεί η νόσος και ξεκινήσει η αντιμετώπιση, και αναλόγως φυσικά προς τη γενικότερη κατάσταση του οργανισμού, αλλά και τα σημεία προσβολής του μύκητα, τόσο αυξάνονται και οι πιθανότητες θεραπείας. Κατά κανόνα όμως, η εν λόγω λοίμωξη θεωρείται, και όχι άδικα, απειλητική για τη ζωή.Με εγχείρηση μπορούν να αφαιρεθούν κάποιοι προσβεβλημένοι ιστοί. Επίσης αντιμυκητισιακά φάρμακα όπως η ιτρακοναζόλη, τερμπιναφίνη, φλουκυτοσίνη, κλοτριμαζόλη και η αμφοτερικίνη Β, συχνά χρησιμοποιούνται θεραπευτικά.
Η βορικοναζόλη τέλος, επιλέγεται για στελέχη του μύκητα ανθεκτικά στα άλλα φάρμακα. Η χορήγησή τους μπορεί να γίνει αναλόγως και του φαρμάκου, από του στόματος, με ένεση ή με εκνέφωση.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ιτρακοναζόλη, είναι πιο τοξική για τον Αφρικανικό Γκρι Παπαγάλο, από ό,τι για άλλα είδη, επομένως και η θεραπεία σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να παρακολουθείται πολύ στενά από τον γιατρό και τον ιδιοκτήτη του πουλιού.
Κατά τη θεραπεία με εκνέφωση, θα πρέπει οπωσδήποτε να τηρούνται οι συνήθεις κανόνες, δηλαδή, να έχουν προηγηθεί πριν την εφαρμογή του φαρμάκου αρκετές ρινικές εκπλύσεις με άσηπτο νερό ή φυσιολογικό ορό, και μάλιστα με το κεφάλι του πουλιού προς τα κάτω, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο αναρρόφησης του υγρού με ίχνη των μολυσμένων εκκρίσεων προς το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα.
Η θεραπεία πρέπει να είναι μεγάλης διάρκειας (εβδομάδες, μήνες ή /και έτος), συχνά μάλιστα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτό που αναφέρει το φάρμακο στις οδηγίες του.
Κατά τη διάρκειά της επίσης, μπορεί να χρειαστούν και υποστηρικτικά μέσα για την αντιμετώπιση των υποκείμενων ιατρικών καταστάσεων όπως: διατήρηση του πουλιού σε πιο ζεστό περιβάλλον, σίτιση με σωλήνα, οξυγόνο κλπ.
Πρόληψη
Η δυσχέρεια θεραπευτικής παρέμβασης σε περιπτώσεις χρόνιας ή οξείας προσβολής, καθιστά την πρόληψη ακόμα πιο επιτακτική.Τα αποτελέσματα κάποιων δοκιμαστικών εμβολιασμών που πραγματοποιήθηκαν στο εξωτερικό, δεν επιβεβαίωσαν τις αναμενόμενες προσδοκίες.
- Η καλύτερη πρόληψη βασίζεται στον περιορισμό της έκθεσης σε σπόρια του μύκητα και τη διατήρηση της συνολικής υγείας των πτηνών σε υψηλό επίπεδο.
- Το πιο σημαντικό, είναι να βεβαιωθούμε ότι το πουλί μας είναι ευτυχισμένο.
- Πρέπει να περιορίσουμε το στρες όσο το δυνατόν περισσότερο.
- Να φροντίσουμε να τηρούμε ένα σταθερό περιοδικό κτηνιατρικό έλεγχο της υγείας του, έτσι ώστε τυχόν προβλήματα ή ενδείξεις αρχής σοβαρών ασθενειών να ανιχνεύονται εγκαίρως.
- Είναι αυτονόητο ότι κύρια προληπτική μας φροντίδα είναι να εξαλείψουμε όλους τους προδιαθεσικούς παράγοντες όπως έχουν αναφερθεί ανωτέρω, εστιάζοντας στην καλή υγεία του πτηνού μας και στην καθαριότητα.
- Για μια ακόμα φορά αναδεικνύεται η ανάγκη ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος των κατοικίδιων πουλιών και της ενεργοποίησης της φυσικής τους άμυνας μέσω των φυτικών διαθέσιμων που μας παρέχει η γη. Ως άριστα ανοσοδιεγερτικά αλλά και αντιμικροβιακά έχουν αναδειχθεί η Εχινάκεια, Golden seal herb (Ύδραστις η καναδική), το αιθέριο έλαιο Ρίγανης, το σκόρδο, το αιθέριο έλαιο Κανέλας (προσοχή να είναι γνήσια κανέλα Κεϋλάνης).
- Εξαιρετικής σημασίας είναι η καλής ποιότητας και μεγάλης ποικιλίας διατροφή, αποφεύγοντας την μονοτονία.
- Προσεκτική φύλαξη των σπόρων διατροφής σε ξηρό, αεριζόμενο περιβάλλον, σχετικά σκοτεινό.
- Απαγορεύεται η προσθήκη σπόρων σε υγρά παρασκευάσματα όπως πχ. αυγοτροφές. Προτείνεται να τους τοποθετούμε τη στιγμή προσφοράς τους, σε μικρές ποσότητες επιφανειακά του μείγματος και να παραμένουν για μικρό χρονικό διάστημα. Εναλλακτικά καθόλου προσθήκη έξτρα σπόρων στις αυγοτροφές και τοποθέτησή τους σε ειδικό ξεχωριστό δοχείο.
- Ως υγραντήρες και νεφελοποιητές, επιλέγουμε όσους λειτουργούν με προηγούμενο βρασμό νερού.
- Σχολαστική καθαριότητα και απολύμανση μηχανημάτων όπως πηγών θέρμανσης, αφυγραντήρων ή υγραντήρων, ιονιστών κτλ.
- Τοποθέτηση των σπόρων διατροφής στην κατάψυξη (αεροστεγώς), για τουλάχιστον μία εβδομάδα, πριν την προσφορά τους στα πουλιά. (Προσοχή η απόψυξη να γίνεται στην ψύξη και μετά να τοποθετούνται σε αεριζόμενο σχετικά σκοτεινό χώρο, σε δοχείο με πόρους εξαερισμού).
Επιπολασμός
Ποσοστό μολύνσεων στους οργανισμούς (% επίπτωση της ασθένειας)Παρ' όλο που η μυκητίαση αυτή περιγράφηκε από πολλών ετών και εξακολουθεί να είναι μια σημαντική αιτία θνησιμότητας σε πτηνά σε αιχμαλωσία και λιγότερο συχνά σε ελεύθερα πτηνά, ωστόσο δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία επιπολασμού.
Προφανώς ο λόγος οφείλεται στη δυσκολία έγκαιρης διάγνωσης και θεραπευτικής παρέμβασης όσο το νοσούν πτηνό βρίσκεται στην ζωή, ενώ και οι νεκροψίες που πραγματοποιούνται στα πτηνά είναι εξαιρετικά σπάνιες διεθνώς.
Ωστόσο υπάρχουν κάποια ενθαρρυντικά στοιχεία που αφορούν την Ελλάδα.
Περιβαλλοντικές μελέτες παρατήρησης έχουν δείξει πως ο Α. niger είναι το συχνότερο είδος ασπεργίλλου που ανευρίσκεται στον αέρα, ενώ ακολουθούν ο ασπέργιλλος A. flavus και A. fumigatus (αυτός ο τελευταίος είναι πιο επικίνδυνος για τα πουλιά, βλ. Πρώτη πρόταση εισαγωγής).
Ακόμα τα στοιχεία που αφορούν τον άνθρωπο, δείχνουν ότι παρά την ανοδική πορεία της επίπτωσης του άσθματος στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες και ενώ η δερματική ευαισθητοποίηση σε ασπέργιλλο περιγράφεται σε ποσοστό 5% των Ελλήνων ατοπικών ασθενών, περιστατικά ΑΒΠΑ (Αλλεργικής βρογχοπνευμονικής ασπεργίλλωσης) δεν περιγράφονται.
