Η παραμάνα είναι ένας όρος που αναφέρεται συχνά κατά την αναπαραγωγική περίοδο των πτηνών. Τι είναι όμως η παραμάνα, ποιος ο τρόπος διαχείρισης και ποιες τελικά έκτακτες εκτροφικές ανάγκες καλύπτει;
Δυστυχώς όμως για μας, τα πράγματα δεν εξελίσσονται πάντα σύμφωνα με τις επιθυμίες μας και παρουσιάζονται αρκετά προβλήματα στην αναπαραγωγή που αναζητούν λύσεις.
Και ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σώζουμε την "παρτίδα", εντούτοις υπάρχουν και καταστάσεις που η φωλιά με τους νεοσσούς είναι τόσο εκτεθειμένη, που κινδυνεύουν με άμεσο θάνατο. Είναι οι περιπτώσεις που δεν υπάρχει δυνατότητα βοήθειας και που μόνο ένα θαύμα μπορεί να σώσει τα μικρά.
Κι αυτό το θαύμα μπορεί να γίνει με τη βοήθεια μιας "παραμάνας".
Με τον όρο "παραμάνα" οι εκτροφείς των πουλιών ονομάζουμε τη θετή μητέρα που καλείται πάντα την τελευταία στιγμή να αναλάβει και να εκπληρώσει τα τρία τελευταία στάδια της αναπαραγωγικής προσπάθειας που ακολουθούν τη γέννηση των αυγών, αντί της κανονικής μητέρας και που για λόγους που δεν άπτονται του άρθρου, δεν εκπληρώνει.
Πριν ξεκινήσει η ανάπτυξη ας θυμηθούμε τα τρία τελευταία στάδια που μπορεί να μας δώσει λύσεις αυτή η τροφός:
Αν αυτά τα σήματα δεν υπάρχουν, δεν είναι σίγουρο πως θα δεχτεί τις εξελίξεις, ειδικά αν τα μικρά εμφανιστούν σχετικά γρήγορα.
Η χρήση μουσικής στο χώρο και τα έντονα κελαηδήματα από άλλα πουλιά βοηθούν στο να διαταράσσεται η ησυχία που θα επέτρεπε την επικοινωνία μητέρας και εμβρύων, μπερδεύοντας την παραμάνα με τελικό όφελος για μας και τα νεογέννητα μικρά.
Η ηλικία των νεοσσών επίσης επηρεάζει αυτή την εξέλιξη. Όσο μικρότεροι είναι οι νεοσσοί τόσο πιο εύκολη γίνεται η υιοθεσία και συνεπώς το έργο μας. Όσο πιο μεγάλοι είναι οι νεοσσοί, τόσο αμφίβολη γίνεται η αποδοχή και ασφαλώς περιορίζεται το ποσοστό επιτυχίας.
Στην πραγματικότητα το ποσοστό επιτυχίας ελαχιστοποιείται μετά την πρώτη βδομάδα ζωής των νεοσσών, μηδενίζεται όταν φτάσουν τις δέκα μέρες και μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις υπάρχει αίσιο τέλος. Έχω εμπειρίες από υιοθεσία νεοσσών μέχρι 6-7 ημερών αλλά ποτέ από μεγαλύτερους. Πιστεύω μάλιστα πως μόνο από τύχη μπορεί κάποιος "μεγάλος" νεοσσός να γίνει αποδεκτός και να επιβιώσει.
Όταν έχουμε νεοσσούς 1-3 ημερών
Τότε μπορούμε να τοποθετήσουμε αρχικά μόνο τον ένα νεοσσό μέσα στη φωλιά βάζοντας το μισό κέλυφος ενός αυγού από παλιότερη εκκόλαψη* πάνω στο νεοσσό και διασκορπίζοντας τμήματα από το υπόλοιπο αυγό στο βάθος της φωλιάς. Εγώ πάντα φυλάω μερικά τέτοια κελύφη για κάθε ενδεχόμενο, γνωρίζοντας πως θα μου δώσουν λύσεις.
Επιστρέφοντας η μητέρα στη φωλιά αρχικά θα σταθεί κάπως προβληματισμένη, στη συνέχεια θα σκεπάσει τη φωλιά με το μικρό και στο χρόνο που αυτή κρίνει θα ανασηκωθεί για να απομακρύνει τα υπολείμματα του αυγού μια και η καθαριότητα είναι πρωταρχική προϋπόθεση για τα πουλιά.
Ο εκτροφέας, όλο αυτό το χρονικό διάστημα, παρακολουθεί από απόσταση και όταν σιγουρευτεί πως η παραμάνα απλά κάθετε χωρίς να κουνά τα πόδια της** μέσα στη φωλιά, τοποθετεί με τον ίδιο τρόπο το δεύτερο νεοσσό στη φωλιά μόλις αυτή ανασηκωθεί. Λίγη ώρα αργότερα, ακολουθώντας την ίδια μέθοδο προσθέτει και τους υπόλοιπους.
Η ενασχόληση της παραμάνας με την καθαριότητα της φωλιάς δεν της επιτρέπει να ασχοληθεί με το κυρίως περιεχόμενο που είναι τα μικρά και συνεπώς δεν θα τα ταΐσει. Εμείς και μέχρι να ξεκινήσει η τροφοδοσία των μικρών από τη μητέρα, θα πρέπει να τα ταΐζουμε με μικρές ποσότητες συντήρησης ώστε αυτά με τις κινήσεις τους να "ενοχλούν" τη θετή τους μητέρα και να ξυπνήσουν γρηγορότερα το ένστικτο μητρότητας για να τα ταΐσει.
Με αυτόν τον τρόπο έχω καταφέρει να ξεγελάσω κανάρα και να αποδεχτεί μικρά επτά ημερών. Τα ποσοστά επιτυχίας αυτής της προσπάθειας είναι ιδιαίτερα μικρά για να μας κάνουν να επιλέγουμε αυτή τη μέθοδο με ελαφριά καρδιά. Την εφαρμόζουμε μόνο όταν δεν υπάρχουν άλλες λύσεις και οδηγούμαστε σ' αυτή τη μέθοδο ως "έσχατη λύση".
*Η μέθοδος υιοθεσίας με τα υπολείμματα αυγού είναι ευρύτατα διαδεδομένη στα γερακοειδή ή αετόμορφα πουλιά και εφαρμόζεται από τους επιστήμονες, στην προσπάθεια διάσωσης του αριθμού των προς εξαφάνιση πουλιών. Σε αυτά τα πουλιά, το δεύτερο αυγό ή ο νεοσσός πάντα θανατώνεται από τον πρώτο και μεγαλύτερο. Οι εθελοντές σώζουν με αυτό τον τρόπο τον δεύτερο νεοσσό βοηθώντας στην αύξηση του αριθμού του είδους.
Εγώ παρακολούθησα τα παραπάνω σε κάποιο ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση πριν πολλά χρόνια, διάβασα σχετικά και ενημερώθηκα. Με την πρώτη ευκαιρία αποθήκευσα τα απαραίτητα υπολείμματα αυγών στις εκκολάψεις των καναρινιών μου και όταν παρουσιάστηκε ανάγκη το δοκίμασα με αξιοθαύμαστη αποτελεσματικότητα.
Χωρίς να αναφέρω το παραμικρό το εφάρμοσα κάποια χρόνια και στη συνέχεια μετέφερα τις παρατηρήσεις σε ομάδα φίλων εκτροφέων στο Βόλο για εφαρμογή, παρατηρήσεις και ασφαλώς εξέλιξη.
**Το κούνημα στα πόδια που παρατηρούμε όταν στρώνει φωλιά είναι μια εξαιρετικά επίφοβη για τα μικρά ενέργεια της παραμάνας. Ειδικά αν αυτό γίνεται συνεχώς, επίμονα και για αρκετή ώρα. Είναι μια βασική ένδειξη πως η παραμάνα δεν θέλει τα μικρά.
Η εμπειρία μου σε τέτοιες περιστάσεις μου επιβάλει να απομακρύνω αμέσως τους νεοσσούς γιατί κινδυνεύει η ζωή τους, κάτι που συνιστώ να κάνετε κι εσείς χωρίς καθυστέρηση.
Κουνώντας με αυτό τον τρόπο τα πόδια η θετή μητέρα πιέζει αρκετά τους νεοσσούς και στην ουσία τους σκοτώνει γιατί προφανώς τα βλέπει σαν ξένο σώμα, δεν τα αποδέχεται και κατά συνέπεια δεν υπάρχει περίπτωση να τα υιοθετήσει.
Ο εκτροφέας γνωρίζοντας το ιστορικό των πουλιών που έχει στη διάθεσή του, έχοντας καταστρώσει το τελικό αναπαραγωγικό σχέδιο αλλά και αυτοσχεδιάζοντας από τις καταστάσεις, μπορεί να επιλέξει τη δημιουργία μιας ή περισσοτέρων θετών μητέρων (παραμάνες) ανάλογα με το μέγεθος και τις ανάγκες της εκτροφής του ώστε να του δοθούν λύσεις όταν παρουσιαστούν προβλήματα.
Για να μπορέσουμε να επιλέξουμε τη σωστή μέθοδο με παραμάνες που ταιριάζει στην εκτροφή μας, θα πρέπει αρχικά να γνωρίσουμε τους πιο διαδεδομένους τρόπους υιοθεσιών. Τους τρόπους δηλαδή που ακολουθούν οι οργανωμένες εκτροφές και που κατά κύριο λόγο είναι δύο.
1. Επιλέγονται από την αρχή τα θηλυκά που θα χρησιμοποιήσουν για παραμάνες, τα τοποθετούν σε ξεχωριστό σημείο του αναπαραγωγικού δωματίου και τα προετοιμάζουν έτσι ώστε πάντα να είναι σε ετοιμότητα ο προσχεδιασμένος και απαραίτητος αριθμός.
Το να κλωσούν όλα ταυτόχρονα είναι κάτι που δεν το θέλουμε γιατί πάντα θα υπάρξει κενός χρόνος κι αυτό μπορεί να αποδειχτεί επιζήμιο. Αυτός ο τρόπος έχει πολύ μεγάλη εφαρμογή στις μεγάλες κυρίως και πιο επαγγελματικές εκτροφές καναρινιών και ιδιαίτερα στις εκτροφές ιθαγενών που οι απατήσεις για θετές μητέρες είναι μεγαλύτερες.
2. Επιλέγονται οι παραμάνες μετά το ξεκίνημα της αναπαραγωγικής προσπάθειας ανάλογα με τις "αποδώσεις" τους. Με αυτό τον τρόπο μετατρέπονται σε παραμάνες τα θηλυκά που είτε δεν "τραβούν", είτε παρουσιάζουν προβλήματα που τα κάνει να υστερούν αναπαραγωγικά.
Έτσι λοιπόν θα επιλεγούν τα πουλιά που δεν ζευγάρωσαν ή που δεν έκαναν ικανοποιητικό αριθμό αυγών κλπ. Είναι η πιο διαδεδομένη μέθοδο για τις μικρές και μεσαίες εκτροφές γιατί δεν χάνουν οι εκτροφείς χρήσιμα θηλυκά ή ζευγάρια.
* Εξέλιξη της τελευταίας είναι μια άλλη στρατηγική που προτείνω σε όλους και που ασφαλώς εφαρμόζω εγώ. Μου δίνει πάντα λύσεις χωρίς να επιλέγω στοχευμένα κάποια θηλυκά ως παραμάνες στο κοπάδι μου.
Σε αυτή την στρατηγική κρατώ όλα τα θηλυκά στη φωλιά, ακόμη κι αυτά που επωάζουν άσπερμα αυγά και ανάλογα με τις απαιτήσεις και τις εξελίξεις της αναπαραγωγής μπορώ να τα απεμπλέκω από το ρόλο της παραμάνας και να οδηγώ σε νέα αναπαραγωγική προσπάθεια έχοντας τελικά πολύτιμους απογόνους κι από αυτά.
Στις αρχικές περιπτώσεις η παραμάνα βρίσκεται μόνη μέσα στον κλωβό και μεγαλώνει τα μικρά χωρίς βοήθεια ενώ στην δική μου πρόταση ποτέ δεν υπάρχει μόνο το θηλυκό (εκτός εξαιρέσεων) επιτρέποντας στα μικρά να έχουν εικόνες και από τον πατέρα που βοηθώντας στην ανατροφή των μικρών εκπληρώνει και τον πολύτιμο ρόλο του αρσενικού στην αναπαραγωγή των καναρινιών. Είναι μια πολύτιμη στάση που υιοθετείται από τα μικρά όταν με τη σειρά τους γίνουν γονείς και ως τέτοια δεν την αλλάζω.
Απαιτείται όμως καλός σχεδιασμός και τάξη στη εκτροφή με καταγραφή και μελέτη των κινήσεων από τον εκτροφέα. Σας την προτείνω ανεπιφύλακτα να τη δοκιμάσετε γιατί είναι απόλυτα επιτυχημένη. Με τον τρόπο μου, υπάρχει πάντα παραμάνα έτοιμη να δεχτεί κάθε έκτακτο περιστατικό ενώ μπορεί άνετα σε δική της γέννα να δώσει κι αυτή τους απογόνους της.
Η ετοιμότητα στη παραμάνα όπως προανέφερα προϋποθέτει οπωσδήποτε κατασκευή φωλιάς και κατά συνέπεια τα πουλιά παραμάνες πρέπει να ακολουθούν σε όλα, το προς αναπαραγωγή κοπάδι πουλιών.
Όταν το πουλί φτιάξει φωλιά και καθίσει μέσα, είτε γεννήσει αυγά είτε όχι, φροντίζουμε να την κρατήσουμε και να κλωσά στη φωλιά όσο το δυνατό μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Εδώ τα ομοιώματα των αυγών θα μας φανούν πολύτιμα γιατί δεν αλλοιώνονται ούτε καταστρέφονται με την πάροδο των ημερών και συνεπώς δεν κινδυνεύει η φωλιά, η κλώσα ή αργότερα οι νεοσσοί.
Η παραπάνω διαδικασία θα διακοπεί είτε από τον εκτροφέα σύμφωνα με τα σχέδια και τις βραχύχρονες απαιτήσεις της εκτροφής του, είτε από το ίδιο το πουλί που κάποια στιγμή θα "κουραστεί" να επωάζει μακροχρόνια τα αυγά χωρίς αποτέλεσμα.
Στην τελευταία μάλιστα περίπτωση, ακόμη και αν το θηλυκό είναι σχεδόν έτοιμο να τα "παρατήσει" και να σηκωθεί, αν τοποθετήσουμε αυγά με εμβρυική ανάπτυξη μέσα στη φωλιά, τότε αυτό αντιλαμβανόμενο τους κραδασμούς και τους ήχους του εμβρύου, αναστέλλει την αρχική επιθυμία και συνεχίζει να επωάζει τα αυγά, κανονικά.
Σημαντική προϋπόθεση αποτελεί η απαιτούμενη και σωστή τροφοδοσία του και η διασφάλιση πως θα απουσιάζουν οι οχλήσεις από ανθρώπους και εξωγενείς παράγοντες ή παράσιτα όπως οι ψείρες.
Έχει παρατηρηθεί πλημμελή περιποίηση αυτών των θηλυκών γιατί οι εκτροφείς ρίχνουν το βάρος τους στα "καλά" ζευγάρια κι όχι στις παραμάνες αφού τις θεωρούν "παθητικό" για την εκτροφή τους. Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική και αρκεί μια τέτοια μητέρα για να μας σώσει περισσότερα μικρά από όσα ρεαλιστικά θα γεννούσε η ίδια.
Στο video που ακολουθεί και τραβήχτηκε για τις ανάγκες του άρθρου, το ζευγάρι λευκών οπάλ καναρινιών υιοθέτησε και μεγάλωσε τέσσερις νεοσσούς φαιοκόκκινα μωσαϊκά Λοφιοφόρα Γερμανικά καναρίνια (Huppe Allemand). Μια εξαιρετικά σπάνια μετάλλαξη με ελάχιστα πουλιά να υπάρχουν στην Ευρώπη σώζοντας τους κόπους που έκανα για έξι χρόνια για να τη δημιουργήσω και να την εδραιώσω στην Ελλάδα.
Το συγκεκριμένο θηλυκό μετατράπηκε σε παραμάνα αφού είχε ήδη μεγαλώσει τα τέσσερα δικά της μικρά από την πρώτη γέννα της κι ενώ τα αυγά της δεύτερης γέννας παρουσιάστηκαν άσπερμα. Βοήθησε όταν η φυσιολογική μητέρα των νεοσσών, την τρίτη μέρα της ζωής τους (στη μία και μοναδική γέννα της για το 2019) παρουσίασε επιπεφυκίτιδα στο αριστερό μάτι της και έπρεπε να αποσυρθεί στο νοσοκομειακό κλουβί για θεραπεία.
Κυριολεκτικά έσωσε την γέννα και είμαι σίγουρος πως τα "ψυχοπαίδια" της θα δικαιώσουν τόσο τις θυσίες της όσο και τους δικούς μου κόπους και κρίσιμες αποφάσεις.
Η παραμάνα και ο πολύτιμος ρόλος της
Η αναπαραγωγή των ωδικών πτηνών είναι μια υπέροχη διαδικασία που φέρνει τη μαγεία της φύσης στο χώρο του εκτροφέα που μπορεί και παρακολουθεί το μεγαλείο της δημιουργίας να εξελίσσεται μπροστά του. Μαγικές οι εικόνες της ένωσης του ζευγαριού, του φωλιάσματος, της γέννας και τελικά της ανατροφής των μικρών πουλιών που εκκολάφτηκαν όταν ασφαλώς όλα εξελίσσονται φυσιολογικά ή να το γράψω ορθολογιστικά όπως περιμένουμε εμείς.Δυστυχώς όμως για μας, τα πράγματα δεν εξελίσσονται πάντα σύμφωνα με τις επιθυμίες μας και παρουσιάζονται αρκετά προβλήματα στην αναπαραγωγή που αναζητούν λύσεις.
Και ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σώζουμε την "παρτίδα", εντούτοις υπάρχουν και καταστάσεις που η φωλιά με τους νεοσσούς είναι τόσο εκτεθειμένη, που κινδυνεύουν με άμεσο θάνατο. Είναι οι περιπτώσεις που δεν υπάρχει δυνατότητα βοήθειας και που μόνο ένα θαύμα μπορεί να σώσει τα μικρά.
Κι αυτό το θαύμα μπορεί να γίνει με τη βοήθεια μιας "παραμάνας".
Ανάθεση καθηκόντων στη θετή μητέρα
Με τον όρο "παραμάνα" οι εκτροφείς των πουλιών ονομάζουμε τη θετή μητέρα που καλείται πάντα την τελευταία στιγμή να αναλάβει και να εκπληρώσει τα τρία τελευταία στάδια της αναπαραγωγικής προσπάθειας που ακολουθούν τη γέννηση των αυγών, αντί της κανονικής μητέρας και που για λόγους που δεν άπτονται του άρθρου, δεν εκπληρώνει.
Πριν ξεκινήσει η ανάπτυξη ας θυμηθούμε τα τρία τελευταία στάδια που μπορεί να μας δώσει λύσεις αυτή η τροφός:
- Η επώαση των αυγών
- Η εκκόλαψη των μικρών
- Η ανατροφή των νεοσσών
1. Επώαση των αυγών από την παραμάνα
Είναι η ευκολότερη περίπτωση και ίσως η μοναδική που δεν χρειάζονται πολλές γνώσεις, προϋποθέσεις και ενέργειες από τον εκτροφέα για να υιοθετήσει τελικά η θετή μητέρα τα αυγά κάποιας άλλης. Αρκεί, όπως έχει προαναφερθεί να έχει γεννήσει και να κλωσά η ίδια. Εμείς απλά τοποθετούμε τα προς υιοθεσία αυγά μέσα στη φωλιά, αποσύροντας τα ομοιώματα και παρακολουθώντας διακριτικά αφήνουμε τη φύση και την κατάσταση να εξελιχθεί φυσιολογικά.2. Προς εκκόλαψη αυγά στην παραμάνα
Το να τοποθετήσεις σε μια παραμάνα αυγά που σε λίγες ώρες θα εκκολαφτούν δεν είναι και το πιο ακίνδυνο για την πορεία της εξέλιξης της ζωής των νεοσσών. Τούτο γιατί η μητέρα, μέρες νωρίτερα από την εκκόλαψη, λαμβάνει σήματα και δονήσεις των εμβρύων μέσα από το αυγό και συνεπώς προετοιμάζεται κατάλληλα.Αν αυτά τα σήματα δεν υπάρχουν, δεν είναι σίγουρο πως θα δεχτεί τις εξελίξεις, ειδικά αν τα μικρά εμφανιστούν σχετικά γρήγορα.
Η χρήση μουσικής στο χώρο και τα έντονα κελαηδήματα από άλλα πουλιά βοηθούν στο να διαταράσσεται η ησυχία που θα επέτρεπε την επικοινωνία μητέρας και εμβρύων, μπερδεύοντας την παραμάνα με τελικό όφελος για μας και τα νεογέννητα μικρά.
3. Νεοσσούς σε παραμάνα
Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται πάρα πολύ. Χρειάζονται εκτός από τις απαραίτητες γνώσεις ο εκτροφέας να δημιουργήσει τις συνθήκες και τις προϋποθέσεις ώστε να ξεγελαστεί το θηλυκό και τελικά να υιοθετήσει τα μικρά σαν να ήταν δικά της. Αν δεν καταφέρουμε να την ξεγελάσουμε, τότε είναι απόλυτα βέβαιο πως οι νεοσσοί θα πεθάνουν αργά ή γρήγορα, αν στο μεταξύ δεν θανατωθούν από τα πόδια της παραμάνας.Η ηλικία των νεοσσών επίσης επηρεάζει αυτή την εξέλιξη. Όσο μικρότεροι είναι οι νεοσσοί τόσο πιο εύκολη γίνεται η υιοθεσία και συνεπώς το έργο μας. Όσο πιο μεγάλοι είναι οι νεοσσοί, τόσο αμφίβολη γίνεται η αποδοχή και ασφαλώς περιορίζεται το ποσοστό επιτυχίας.
Στην πραγματικότητα το ποσοστό επιτυχίας ελαχιστοποιείται μετά την πρώτη βδομάδα ζωής των νεοσσών, μηδενίζεται όταν φτάσουν τις δέκα μέρες και μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις υπάρχει αίσιο τέλος. Έχω εμπειρίες από υιοθεσία νεοσσών μέχρι 6-7 ημερών αλλά ποτέ από μεγαλύτερους. Πιστεύω μάλιστα πως μόνο από τύχη μπορεί κάποιος "μεγάλος" νεοσσός να γίνει αποδεκτός και να επιβιώσει.
Όταν έχουμε νεοσσούς 1-3 ημερώνΤότε μπορούμε να τοποθετήσουμε αρχικά μόνο τον ένα νεοσσό μέσα στη φωλιά βάζοντας το μισό κέλυφος ενός αυγού από παλιότερη εκκόλαψη* πάνω στο νεοσσό και διασκορπίζοντας τμήματα από το υπόλοιπο αυγό στο βάθος της φωλιάς. Εγώ πάντα φυλάω μερικά τέτοια κελύφη για κάθε ενδεχόμενο, γνωρίζοντας πως θα μου δώσουν λύσεις.
Επιστρέφοντας η μητέρα στη φωλιά αρχικά θα σταθεί κάπως προβληματισμένη, στη συνέχεια θα σκεπάσει τη φωλιά με το μικρό και στο χρόνο που αυτή κρίνει θα ανασηκωθεί για να απομακρύνει τα υπολείμματα του αυγού μια και η καθαριότητα είναι πρωταρχική προϋπόθεση για τα πουλιά.
Ο εκτροφέας, όλο αυτό το χρονικό διάστημα, παρακολουθεί από απόσταση και όταν σιγουρευτεί πως η παραμάνα απλά κάθετε χωρίς να κουνά τα πόδια της** μέσα στη φωλιά, τοποθετεί με τον ίδιο τρόπο το δεύτερο νεοσσό στη φωλιά μόλις αυτή ανασηκωθεί. Λίγη ώρα αργότερα, ακολουθώντας την ίδια μέθοδο προσθέτει και τους υπόλοιπους.
Η ενασχόληση της παραμάνας με την καθαριότητα της φωλιάς δεν της επιτρέπει να ασχοληθεί με το κυρίως περιεχόμενο που είναι τα μικρά και συνεπώς δεν θα τα ταΐσει. Εμείς και μέχρι να ξεκινήσει η τροφοδοσία των μικρών από τη μητέρα, θα πρέπει να τα ταΐζουμε με μικρές ποσότητες συντήρησης ώστε αυτά με τις κινήσεις τους να "ενοχλούν" τη θετή τους μητέρα και να ξυπνήσουν γρηγορότερα το ένστικτο μητρότητας για να τα ταΐσει.
Όταν έχουμε νεοσσούς 4-6 ημερών
Τότε θα πρέπει είτε να ρισκάρουμε σοβαρά ακολουθώντας τον πιο πάνω τρόπο, είτε για λίγες ώρες να "δανειστούμε" ένα μικρότερο νεοσσό (1-3ων ημερών) από άλλη φωλιά και ακολουθώντας την παραπάνω στρατηγική, να ξεγελάσουμε αρχικά τη μητέρα να δεχτεί το μικρό και στη συνέχεια το μεγαλύτερο νεοσσό, φροντίζοντας όταν θα μπουν τα μεγαλύτερα πουλάκια στη φωλιά να τη βάζουμε σε εργασία καθαριότητας με την παραπάνω μέθοδο.Με αυτόν τον τρόπο έχω καταφέρει να ξεγελάσω κανάρα και να αποδεχτεί μικρά επτά ημερών. Τα ποσοστά επιτυχίας αυτής της προσπάθειας είναι ιδιαίτερα μικρά για να μας κάνουν να επιλέγουμε αυτή τη μέθοδο με ελαφριά καρδιά. Την εφαρμόζουμε μόνο όταν δεν υπάρχουν άλλες λύσεις και οδηγούμαστε σ' αυτή τη μέθοδο ως "έσχατη λύση".
Όταν έχουμε νεοσσούς μεγαλύτερους από βδομάδα
Τότε η θετή μητέρα κατά την κρίση μου δεν είναι λύση και μόνο εκ θαύματος κάποιοι εκτροφείς μπορεί να σώσουν μικρά αυτής της ηλικίας σε παραμάνα. Για τέτοιες ηλικίες και μεγαλύτερους νεοσσούς προκρίνεται η περίπτωση της ανατροφής από τον εκτροφέα σε ζεστό χώρο και με τακτικό τάισμα στην αρχή ανά δύο ώρες που αργότερα αραιώνει στις τρεις με τέσσερις ώρες.*Η μέθοδος υιοθεσίας με τα υπολείμματα αυγού είναι ευρύτατα διαδεδομένη στα γερακοειδή ή αετόμορφα πουλιά και εφαρμόζεται από τους επιστήμονες, στην προσπάθεια διάσωσης του αριθμού των προς εξαφάνιση πουλιών. Σε αυτά τα πουλιά, το δεύτερο αυγό ή ο νεοσσός πάντα θανατώνεται από τον πρώτο και μεγαλύτερο. Οι εθελοντές σώζουν με αυτό τον τρόπο τον δεύτερο νεοσσό βοηθώντας στην αύξηση του αριθμού του είδους.
Εγώ παρακολούθησα τα παραπάνω σε κάποιο ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση πριν πολλά χρόνια, διάβασα σχετικά και ενημερώθηκα. Με την πρώτη ευκαιρία αποθήκευσα τα απαραίτητα υπολείμματα αυγών στις εκκολάψεις των καναρινιών μου και όταν παρουσιάστηκε ανάγκη το δοκίμασα με αξιοθαύμαστη αποτελεσματικότητα.
Χωρίς να αναφέρω το παραμικρό το εφάρμοσα κάποια χρόνια και στη συνέχεια μετέφερα τις παρατηρήσεις σε ομάδα φίλων εκτροφέων στο Βόλο για εφαρμογή, παρατηρήσεις και ασφαλώς εξέλιξη.
**Το κούνημα στα πόδια που παρατηρούμε όταν στρώνει φωλιά είναι μια εξαιρετικά επίφοβη για τα μικρά ενέργεια της παραμάνας. Ειδικά αν αυτό γίνεται συνεχώς, επίμονα και για αρκετή ώρα. Είναι μια βασική ένδειξη πως η παραμάνα δεν θέλει τα μικρά.
Η εμπειρία μου σε τέτοιες περιστάσεις μου επιβάλει να απομακρύνω αμέσως τους νεοσσούς γιατί κινδυνεύει η ζωή τους, κάτι που συνιστώ να κάνετε κι εσείς χωρίς καθυστέρηση.
Κουνώντας με αυτό τον τρόπο τα πόδια η θετή μητέρα πιέζει αρκετά τους νεοσσούς και στην ουσία τους σκοτώνει γιατί προφανώς τα βλέπει σαν ξένο σώμα, δεν τα αποδέχεται και κατά συνέπεια δεν υπάρχει περίπτωση να τα υιοθετήσει.
Η δημιουργία της παραμάνας και η διατήρησή της σε ετοιμότητα
Η παραμάνα είναι ένα θηλυκό πουλί (συνήθως καναρίνι) που είτε είναι εκτός αναπαραγωγικών σχεδίων του εκτροφέα, είτε έχει οργανικά προβλήματα και αδυνατεί να γεννήσει αυγά είτε είναι κάποιο ηλικιωμένο ή υπέργηρο θηλυκό που εκ φύσεως είναι αδύνατο να γίνει μητέρα. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει να έχει αναπαραγωγικό οίστρο, να φτιάξει φωλιά και οπωσδήποτε να μείνει μέσα και να επωάζει, είτε έχει γεννήσει αυγά είτε απλά κλωσώντας την άδεια φωλιά.Ο εκτροφέας γνωρίζοντας το ιστορικό των πουλιών που έχει στη διάθεσή του, έχοντας καταστρώσει το τελικό αναπαραγωγικό σχέδιο αλλά και αυτοσχεδιάζοντας από τις καταστάσεις, μπορεί να επιλέξει τη δημιουργία μιας ή περισσοτέρων θετών μητέρων (παραμάνες) ανάλογα με το μέγεθος και τις ανάγκες της εκτροφής του ώστε να του δοθούν λύσεις όταν παρουσιαστούν προβλήματα.
Για να μπορέσουμε να επιλέξουμε τη σωστή μέθοδο με παραμάνες που ταιριάζει στην εκτροφή μας, θα πρέπει αρχικά να γνωρίσουμε τους πιο διαδεδομένους τρόπους υιοθεσιών. Τους τρόπους δηλαδή που ακολουθούν οι οργανωμένες εκτροφές και που κατά κύριο λόγο είναι δύο.
1. Επιλέγονται από την αρχή τα θηλυκά που θα χρησιμοποιήσουν για παραμάνες, τα τοποθετούν σε ξεχωριστό σημείο του αναπαραγωγικού δωματίου και τα προετοιμάζουν έτσι ώστε πάντα να είναι σε ετοιμότητα ο προσχεδιασμένος και απαραίτητος αριθμός.
Το να κλωσούν όλα ταυτόχρονα είναι κάτι που δεν το θέλουμε γιατί πάντα θα υπάρξει κενός χρόνος κι αυτό μπορεί να αποδειχτεί επιζήμιο. Αυτός ο τρόπος έχει πολύ μεγάλη εφαρμογή στις μεγάλες κυρίως και πιο επαγγελματικές εκτροφές καναρινιών και ιδιαίτερα στις εκτροφές ιθαγενών που οι απατήσεις για θετές μητέρες είναι μεγαλύτερες.
2. Επιλέγονται οι παραμάνες μετά το ξεκίνημα της αναπαραγωγικής προσπάθειας ανάλογα με τις "αποδώσεις" τους. Με αυτό τον τρόπο μετατρέπονται σε παραμάνες τα θηλυκά που είτε δεν "τραβούν", είτε παρουσιάζουν προβλήματα που τα κάνει να υστερούν αναπαραγωγικά.
Έτσι λοιπόν θα επιλεγούν τα πουλιά που δεν ζευγάρωσαν ή που δεν έκαναν ικανοποιητικό αριθμό αυγών κλπ. Είναι η πιο διαδεδομένη μέθοδο για τις μικρές και μεσαίες εκτροφές γιατί δεν χάνουν οι εκτροφείς χρήσιμα θηλυκά ή ζευγάρια.
* Εξέλιξη της τελευταίας είναι μια άλλη στρατηγική που προτείνω σε όλους και που ασφαλώς εφαρμόζω εγώ. Μου δίνει πάντα λύσεις χωρίς να επιλέγω στοχευμένα κάποια θηλυκά ως παραμάνες στο κοπάδι μου.
Σε αυτή την στρατηγική κρατώ όλα τα θηλυκά στη φωλιά, ακόμη κι αυτά που επωάζουν άσπερμα αυγά και ανάλογα με τις απαιτήσεις και τις εξελίξεις της αναπαραγωγής μπορώ να τα απεμπλέκω από το ρόλο της παραμάνας και να οδηγώ σε νέα αναπαραγωγική προσπάθεια έχοντας τελικά πολύτιμους απογόνους κι από αυτά.
Στις αρχικές περιπτώσεις η παραμάνα βρίσκεται μόνη μέσα στον κλωβό και μεγαλώνει τα μικρά χωρίς βοήθεια ενώ στην δική μου πρόταση ποτέ δεν υπάρχει μόνο το θηλυκό (εκτός εξαιρέσεων) επιτρέποντας στα μικρά να έχουν εικόνες και από τον πατέρα που βοηθώντας στην ανατροφή των μικρών εκπληρώνει και τον πολύτιμο ρόλο του αρσενικού στην αναπαραγωγή των καναρινιών. Είναι μια πολύτιμη στάση που υιοθετείται από τα μικρά όταν με τη σειρά τους γίνουν γονείς και ως τέτοια δεν την αλλάζω.
Απαιτείται όμως καλός σχεδιασμός και τάξη στη εκτροφή με καταγραφή και μελέτη των κινήσεων από τον εκτροφέα. Σας την προτείνω ανεπιφύλακτα να τη δοκιμάσετε γιατί είναι απόλυτα επιτυχημένη. Με τον τρόπο μου, υπάρχει πάντα παραμάνα έτοιμη να δεχτεί κάθε έκτακτο περιστατικό ενώ μπορεί άνετα σε δική της γέννα να δώσει κι αυτή τους απογόνους της.
Η ετοιμότητα στη παραμάνα όπως προανέφερα προϋποθέτει οπωσδήποτε κατασκευή φωλιάς και κατά συνέπεια τα πουλιά παραμάνες πρέπει να ακολουθούν σε όλα, το προς αναπαραγωγή κοπάδι πουλιών.
Όταν το πουλί φτιάξει φωλιά και καθίσει μέσα, είτε γεννήσει αυγά είτε όχι, φροντίζουμε να την κρατήσουμε και να κλωσά στη φωλιά όσο το δυνατό μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Εδώ τα ομοιώματα των αυγών θα μας φανούν πολύτιμα γιατί δεν αλλοιώνονται ούτε καταστρέφονται με την πάροδο των ημερών και συνεπώς δεν κινδυνεύει η φωλιά, η κλώσα ή αργότερα οι νεοσσοί.
Η παραπάνω διαδικασία θα διακοπεί είτε από τον εκτροφέα σύμφωνα με τα σχέδια και τις βραχύχρονες απαιτήσεις της εκτροφής του, είτε από το ίδιο το πουλί που κάποια στιγμή θα "κουραστεί" να επωάζει μακροχρόνια τα αυγά χωρίς αποτέλεσμα.
Στην τελευταία μάλιστα περίπτωση, ακόμη και αν το θηλυκό είναι σχεδόν έτοιμο να τα "παρατήσει" και να σηκωθεί, αν τοποθετήσουμε αυγά με εμβρυική ανάπτυξη μέσα στη φωλιά, τότε αυτό αντιλαμβανόμενο τους κραδασμούς και τους ήχους του εμβρύου, αναστέλλει την αρχική επιθυμία και συνεχίζει να επωάζει τα αυγά, κανονικά.
Σημαντική προϋπόθεση αποτελεί η απαιτούμενη και σωστή τροφοδοσία του και η διασφάλιση πως θα απουσιάζουν οι οχλήσεις από ανθρώπους και εξωγενείς παράγοντες ή παράσιτα όπως οι ψείρες.
Έχει παρατηρηθεί πλημμελή περιποίηση αυτών των θηλυκών γιατί οι εκτροφείς ρίχνουν το βάρος τους στα "καλά" ζευγάρια κι όχι στις παραμάνες αφού τις θεωρούν "παθητικό" για την εκτροφή τους. Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική και αρκεί μια τέτοια μητέρα για να μας σώσει περισσότερα μικρά από όσα ρεαλιστικά θα γεννούσε η ίδια.
Στο video που ακολουθεί και τραβήχτηκε για τις ανάγκες του άρθρου, το ζευγάρι λευκών οπάλ καναρινιών υιοθέτησε και μεγάλωσε τέσσερις νεοσσούς φαιοκόκκινα μωσαϊκά Λοφιοφόρα Γερμανικά καναρίνια (Huppe Allemand). Μια εξαιρετικά σπάνια μετάλλαξη με ελάχιστα πουλιά να υπάρχουν στην Ευρώπη σώζοντας τους κόπους που έκανα για έξι χρόνια για να τη δημιουργήσω και να την εδραιώσω στην Ελλάδα.
Το συγκεκριμένο θηλυκό μετατράπηκε σε παραμάνα αφού είχε ήδη μεγαλώσει τα τέσσερα δικά της μικρά από την πρώτη γέννα της κι ενώ τα αυγά της δεύτερης γέννας παρουσιάστηκαν άσπερμα. Βοήθησε όταν η φυσιολογική μητέρα των νεοσσών, την τρίτη μέρα της ζωής τους (στη μία και μοναδική γέννα της για το 2019) παρουσίασε επιπεφυκίτιδα στο αριστερό μάτι της και έπρεπε να αποσυρθεί στο νοσοκομειακό κλουβί για θεραπεία.
Κυριολεκτικά έσωσε την γέννα και είμαι σίγουρος πως τα "ψυχοπαίδια" της θα δικαιώσουν τόσο τις θυσίες της όσο και τους δικούς μου κόπους και κρίσιμες αποφάσεις.
