Η Καλημάνα είναι ένα όμορφο παρυδάτιο πουλί στο μέγεθος του περιστεριού. Είναι μεταναστευτικό πτηνό που συναντάμε στη χώρα μας τον χειμώνα.
Η Καλημάνα έχει μακρύ, χαρακτηριστικό λοφίο και σκουροπράσινο χρώμα με μεταλλικές ανταύγειες που ιριδίζουν στη ράχη και την κάνουν να ξεχωρίζει από μακριά, ειδικά όταν πετά.
Άλλο βασικό χαρακτηριστικό της είναι οι πλατιές φτερούγες με το περίεργο σχήμα των φτερών της, στενά στη βάση, στρογγυλεμένα και πλατιά στο άκρο, που την βοηθούν να κάνει μεγάλες αλλά και θεαματικές ακροβατικές πτήσεις.
Τα φτερά από κάτω είναι λευκά στη βάση τους και μαύρα στο υπόλοιπο μέρος και το ίδιο ισχύει και για την ουρά της ενώ ασπρόμαυρα σχέδια υπάρχουν και στο κεφάλι της και διαφέρουν ελάχιστα στο κάθε φύλο.
Το κάτω μέρος της ουράς της έχει ένα απαλό καφέ χρώμα. Κατά την πτήση της ξεχωρίζει από μακριά η αντίθεση που κάνει η μαύρη ταινία στο στήθος με τη λευκή κοιλιά και το λαιμό, ενώ διακρίνεται το περίεργο ασπρόμαυρο σχήμα των φτερών της.
Tο ράμφος της είναι κοντό και λεπτό, μαύρου χρώματος ενώ τα πόδια είναι ψηλά κι έχουν χρώμα ανοιχτό βυσσινί.
Κατά την διάρκεια της χειμερινής περιόδου εμφανίζουν και τα δυο φύλα στις εξωτερικές άκρες των φτερών της ράχης τους, έναν ανοικτό καφέ χρωματισμό. Τα νεαρότερα μέλη έχουν μικρότερο λοφίο το οποίο μεγαλώνει έως την ενηλικίωση τους.
Στο κεφάλι παρατηρούμε εκτός του χαρακτηριστικού λοφίου και ότι έχει μεγάλα μάτια, καστανού χρώματος που μας θυμίζουν λίγο πολύ αυτά της μπεκάτσας. Το σχήμα και μέγεθος των ματιών της μας φανερώνουν τις νυχτερινές συνήθειές της στην αναζήτηση τροφής.
Στα τέλη του φθινοπώρου αλλά κυρίως τον χειμώνα, μεγάλα κοπάδια από Καλημάνες καταφθάνουν στη χώρα μας, μεταναστεύοντας από την κεντρική και Βόρεια Ευρώπη για να εκμεταλλευτούν το ήπιο κλίμα που επικρατεί εδώ και να τραφούν.
Τότε η Καλημάνα μπορεί να παρατηρηθεί σε ολόκληρη σχεδόν την Eλλάδα ιδίως όταν οι θερμοκρασίες στην Κεντρική Ευρώπη γίνοντε χαμηλότερες, αφού μας επισκέπτονται περισσότερα και μεγαλύτερα σμήνη.
Όμως, το μεγαλύτερο μέρος των πληθυσμών αυτών επιστρέφουν την άνοιξη προς τις περιοχές της κεντρικής Ευρώπης και τις περιοχές αναπαραγωγής τους όπου τα σμήνη διαλύονται σε ζευγάρια για να αναπαραχθούν.
Πολύ λίγα άτομα μένουν στην πατρίδα μας και αναπαράγονται, κυρίως στην Βόρεια Ελλάδα. Συναντάται κυρίως στην περιφέρεια των υγροτόπων, στα υγρολίβαδα, τους λασποτόπους, σε χωράφια και άλλες επίπεδες, ανοιχτές εκτάσεις με χαμηλή βλάστηση.
Έχει ανάγκη από χωράφια άσπαρτα, εγκαταλειμμένα, όχι οργωμένα έτσι ώστε να βρίσκει εύκολα την τροφή της και να μπορούν οι νεοσσοί της να τραφούν κοντά στην φωλιά της. Ένα μωσαϊκό δηλαδή, από διάφορα τμήματα γης, κάτι που η σύγχρονη γεωργία με τις μονοκαλλιέργειες δεν το προσφέρει πια.
Στο Δέλτα του Έβρου αναπαράγεται σε χαμηλή βλάστηση κοντά σε γλυκά νερά, σε ανοιχτούς χώρους με χαμηλή βλάστηση.
Κάθε ανθρώπινη ενέργεια στους υγρότοπους πρέπει να είναι συμβατή με τη διατήρηση της αξίας που έχει σήμερα για την πανίδα. Ειδικά η χρήση φυτοφαρμάκων πρέπει να είναι πολύ προσεχτική και φιλική προς το περιβάλλον, αλλά και να υπάρξει κρατική μέριμνα και λύση στην αντιμετώπιση των εντατικών μονοκαλλιεργειών.
Κατά τη γαμήλια πτήση, ο τρόπος που πετά η αρσενική Καλημάνα που θέλει να κάνει επίδειξη στο επίδοξο ταίρι της, είναι πολύ χαρακτηριστικός και εντυπωσιακός και έχει εμπνεύσει ζωγράφους αλλά και συγγραφείς.
Σαν πραγματικός ακροβάτης προσπαθεί να εντυπωσιάσει το θηλυκό, φτερουγίζοντας αργά και συχνά βουτάει με το κεφάλι προς τα κάτω και μόλις φτάσει κοντά στο έδαφος, αφήνοντας ένα δυνατό "κι-βιτ" ή ένα παρατεταμένο "κι-ρ-βι" που μοιάζει με κλάμα, ξανασηκώνεται απότομα προς τα πάνω!
Παρόμοιες ακροβασίες χρησιμοποιούν με έξυπνη έως και πανούργα συμπεριφορά, όταν προσποιούνται αδυναμία ή τραυματισμό, για να απομακρύνουν τους ανεπιθύμητους από την φωλιά τους κατά την περίοδο που έχουν νεοσσούς.
Θυμίζουν το γνωστό κόλπο της ελληνικής πετροπέρδικας. H φωλιά της είναι μια μικρή κοιλότητα στο έδαφος αφού συνήθως εκμεταλλεύεται τις φυσικές κοιλότητες των χωραφιών, στην οποία γεννάει συνήθως 3-4 αυγά, που έχουν χρώμα λαδοπράσινο με πυκνές σκούρες κηλίδες.
Και οι δυο γονείς κλωσούν και φροντίζουν τους νεοσσούς.
Η φωλιά της δεν αποτελεί δείγμα αρχιτεκτονικής αφού είναι πολύ απλή και στρωμένη με ελάχιστα χορταράκια, ρίζες και ξερά φύλλα, έτσι ώστε να μην φαίνεται από ψηλά και να μην μπορούν να την βρουν εύκολα.
H επώαση διαρκεί 26-28 ημέρες και τα μικρά δέχονται τη φροντίδα των γονιών και κάνουν τα πρώτα τους πετάγματα μετά από 35-40 μέρες. Οι νεοσσοί σχεδόν αμέσως μετά την εκκόλαψη τους είναι ικανοί να βαδίσουν, έχουν χρώμα μιμιτικό που μπερδεύει εύκολα τους εχθρούς και οι πρώτες μέρες της ζωής τους είναι και οι πλέον καθοριστικές.
Σε περίπτωση κινδύνου πέφτουν κάτω στο έδαφος και μένουν ακίνητοι καταφέρνοντας να γίνονται δύσκολα αντιληπτοί από τους άρπαγες τους.
Θα πρέπει για ακόμα μια φορά να τονίσουμε ότι στην μέχρι τώρα βιβλιογραφία, πουθενά δεν αναφέρεται το κυνήγι ως λόγος της μείωσης του πληθυσμού της. Αντίθετα η συρρίκνωση των βιοτόπων της, οι μονοκαλλιέργειες και τα φυτοφάρμακα, ευθύνονται για την μείωση της τροφής και των φωλιών τους, με συνέπειες οδυνηρές για την Καλημάνα σήμερα.
Για το λόγο αυτό, ορισμένα κράτη θέσπισαν νόμους για την διάσωση και διαιώνιση της, ευαισθητοποιώντας τους αγρότες και όσους δουλεύουν στην ύπαιθρο, παρέχοντας χρήματα για να αφήνουν κάποια κομμάτια γης ανεκμετάλλευτα και μη οργώσιμα, κάτι που βοηθάει πολλά είδη πουλιών στην διαιώνισή τους! Σε αυτό θα πρέπει και η χώρα μας να συμβάλλει βοηθώντας την πληγείσα και ταλαιπωρημένη ελληνική ύπαιθρο.
Ζουν αρκετά χρόνια ενώ υπάρχει άτομο που έχει φτάσει τα 21 χρόνια.
Ελληνική ονομασία: Καλημάνα, (Οπλόπτερος ο γνήσιος)
Αγγλική ονομασία: Northern lapwing
Τάξη: Χαραδριόμορφα
Οικογένεια: Χαραδριίδες
Γένος: Οπλόπτερος (Vanellus)
Είδος: V. vanellus
Η Καλημάνα ένα πτηνό των υγρότοπων
Η Καλημάνα έχει μακρύ, χαρακτηριστικό λοφίο και σκουροπράσινο χρώμα με μεταλλικές ανταύγειες που ιριδίζουν στη ράχη και την κάνουν να ξεχωρίζει από μακριά, ειδικά όταν πετά.
Άλλο βασικό χαρακτηριστικό της είναι οι πλατιές φτερούγες με το περίεργο σχήμα των φτερών της, στενά στη βάση, στρογγυλεμένα και πλατιά στο άκρο, που την βοηθούν να κάνει μεγάλες αλλά και θεαματικές ακροβατικές πτήσεις.
Τα φτερά από κάτω είναι λευκά στη βάση τους και μαύρα στο υπόλοιπο μέρος και το ίδιο ισχύει και για την ουρά της ενώ ασπρόμαυρα σχέδια υπάρχουν και στο κεφάλι της και διαφέρουν ελάχιστα στο κάθε φύλο.
Το κάτω μέρος της ουράς της έχει ένα απαλό καφέ χρώμα. Κατά την πτήση της ξεχωρίζει από μακριά η αντίθεση που κάνει η μαύρη ταινία στο στήθος με τη λευκή κοιλιά και το λαιμό, ενώ διακρίνεται το περίεργο ασπρόμαυρο σχήμα των φτερών της.
Tο ράμφος της είναι κοντό και λεπτό, μαύρου χρώματος ενώ τα πόδια είναι ψηλά κι έχουν χρώμα ανοιχτό βυσσινί.
Διάκριση φύλου
Και τα αρσενικά και τα θηλυκά άτομα έχουν παρόμοια εξωτερικά χαρακτηριστικά, διαφέρουν πολύ λίγο μεταξύ τους και δεν υπάρχει εμφανής ο φυλετικός διμορφισμός. Η αρσενική Καλημάνα έχει μεγαλύτερο λοφίο το καλοκαίρι, ενώ η θηλυκή και τα νεαρά άτομα έχουν λιγότερο έντονα χρώματα.Κατά την διάρκεια της χειμερινής περιόδου εμφανίζουν και τα δυο φύλα στις εξωτερικές άκρες των φτερών της ράχης τους, έναν ανοικτό καφέ χρωματισμό. Τα νεαρότερα μέλη έχουν μικρότερο λοφίο το οποίο μεγαλώνει έως την ενηλικίωση τους.
Στο κεφάλι παρατηρούμε εκτός του χαρακτηριστικού λοφίου και ότι έχει μεγάλα μάτια, καστανού χρώματος που μας θυμίζουν λίγο πολύ αυτά της μπεκάτσας. Το σχήμα και μέγεθος των ματιών της μας φανερώνουν τις νυχτερινές συνήθειές της στην αναζήτηση τροφής.
Γενική Περιγραφή
- Μήκος σώματος: 28-30 cm
- Άνοιγμα φτερών: 82-87cm
- Βάρος: 140-320 g
Γεωγραφική κατανομή και βιότοποι
Την Καλημάνα τη συναντάμε στην Ευρώπη και στην Ασία, αλλά την χειμερινή περίοδο ο μεγαλύτερος πληθυσμός της μεταναστεύει προς τα νότια της Μεσογείου, στην Ινδία και στην Κίνα. Ο μεγαλύτερος όμως πληθυσμός της ζει και φωλεοποιεί στην Κεντρική Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ολλανδία.Στα τέλη του φθινοπώρου αλλά κυρίως τον χειμώνα, μεγάλα κοπάδια από Καλημάνες καταφθάνουν στη χώρα μας, μεταναστεύοντας από την κεντρική και Βόρεια Ευρώπη για να εκμεταλλευτούν το ήπιο κλίμα που επικρατεί εδώ και να τραφούν.
Τότε η Καλημάνα μπορεί να παρατηρηθεί σε ολόκληρη σχεδόν την Eλλάδα ιδίως όταν οι θερμοκρασίες στην Κεντρική Ευρώπη γίνοντε χαμηλότερες, αφού μας επισκέπτονται περισσότερα και μεγαλύτερα σμήνη.
Όμως, το μεγαλύτερο μέρος των πληθυσμών αυτών επιστρέφουν την άνοιξη προς τις περιοχές της κεντρικής Ευρώπης και τις περιοχές αναπαραγωγής τους όπου τα σμήνη διαλύονται σε ζευγάρια για να αναπαραχθούν.
Πολύ λίγα άτομα μένουν στην πατρίδα μας και αναπαράγονται, κυρίως στην Βόρεια Ελλάδα. Συναντάται κυρίως στην περιφέρεια των υγροτόπων, στα υγρολίβαδα, τους λασποτόπους, σε χωράφια και άλλες επίπεδες, ανοιχτές εκτάσεις με χαμηλή βλάστηση.
Έχει ανάγκη από χωράφια άσπαρτα, εγκαταλειμμένα, όχι οργωμένα έτσι ώστε να βρίσκει εύκολα την τροφή της και να μπορούν οι νεοσσοί της να τραφούν κοντά στην φωλιά της. Ένα μωσαϊκό δηλαδή, από διάφορα τμήματα γης, κάτι που η σύγχρονη γεωργία με τις μονοκαλλιέργειες δεν το προσφέρει πια.
Στο Δέλτα του Έβρου αναπαράγεται σε χαμηλή βλάστηση κοντά σε γλυκά νερά, σε ανοιχτούς χώρους με χαμηλή βλάστηση.
Κάθε ανθρώπινη ενέργεια στους υγρότοπους πρέπει να είναι συμβατή με τη διατήρηση της αξίας που έχει σήμερα για την πανίδα. Ειδικά η χρήση φυτοφαρμάκων πρέπει να είναι πολύ προσεχτική και φιλική προς το περιβάλλον, αλλά και να υπάρξει κρατική μέριμνα και λύση στην αντιμετώπιση των εντατικών μονοκαλλιεργειών.
Διατροφή
Η τροφή της είναι ζωικής προέλευσης, κυρίως διάφορα ασπόνδυλα όπως γαιοσκώληκες και έντομα, τα οποία τα ψάχνει σε περιοχές με χαμηλή βλάστηση, στους λασπότοπους και επίπεδες υγρές επιφάνειες κατά τις νυχτερινές κυρίως ώρες.Αναπαραγωγή
Κατά την εποχή της αναπαραγωγής τα μεγάλα σμήνη διαιρούνται σε ζευγάρια, τα οποία αποκτούν το δικό τους χώρο γύρω από τη φωλιά τους. Τα αρσενικά άτομα είναι αυτά που θα βρουν το χώρο για την φωλιά και που θα την υπερασπιστούν με τόλμη.Κατά τη γαμήλια πτήση, ο τρόπος που πετά η αρσενική Καλημάνα που θέλει να κάνει επίδειξη στο επίδοξο ταίρι της, είναι πολύ χαρακτηριστικός και εντυπωσιακός και έχει εμπνεύσει ζωγράφους αλλά και συγγραφείς.
Σαν πραγματικός ακροβάτης προσπαθεί να εντυπωσιάσει το θηλυκό, φτερουγίζοντας αργά και συχνά βουτάει με το κεφάλι προς τα κάτω και μόλις φτάσει κοντά στο έδαφος, αφήνοντας ένα δυνατό "κι-βιτ" ή ένα παρατεταμένο "κι-ρ-βι" που μοιάζει με κλάμα, ξανασηκώνεται απότομα προς τα πάνω!
Παρόμοιες ακροβασίες χρησιμοποιούν με έξυπνη έως και πανούργα συμπεριφορά, όταν προσποιούνται αδυναμία ή τραυματισμό, για να απομακρύνουν τους ανεπιθύμητους από την φωλιά τους κατά την περίοδο που έχουν νεοσσούς.
Θυμίζουν το γνωστό κόλπο της ελληνικής πετροπέρδικας. H φωλιά της είναι μια μικρή κοιλότητα στο έδαφος αφού συνήθως εκμεταλλεύεται τις φυσικές κοιλότητες των χωραφιών, στην οποία γεννάει συνήθως 3-4 αυγά, που έχουν χρώμα λαδοπράσινο με πυκνές σκούρες κηλίδες.
Και οι δυο γονείς κλωσούν και φροντίζουν τους νεοσσούς.
Η φωλιά της δεν αποτελεί δείγμα αρχιτεκτονικής αφού είναι πολύ απλή και στρωμένη με ελάχιστα χορταράκια, ρίζες και ξερά φύλλα, έτσι ώστε να μην φαίνεται από ψηλά και να μην μπορούν να την βρουν εύκολα.
H επώαση διαρκεί 26-28 ημέρες και τα μικρά δέχονται τη φροντίδα των γονιών και κάνουν τα πρώτα τους πετάγματα μετά από 35-40 μέρες. Οι νεοσσοί σχεδόν αμέσως μετά την εκκόλαψη τους είναι ικανοί να βαδίσουν, έχουν χρώμα μιμιτικό που μπερδεύει εύκολα τους εχθρούς και οι πρώτες μέρες της ζωής τους είναι και οι πλέον καθοριστικές.
Σε περίπτωση κινδύνου πέφτουν κάτω στο έδαφος και μένουν ακίνητοι καταφέρνοντας να γίνονται δύσκολα αντιληπτοί από τους άρπαγες τους.
Πληθυσμός και προστασία
Μεγάλη καταστροφή επέρχεται από τις αγροτικές εργασίες, ακόμη και από τα οικόσιτα ζώα, κυρίως βοοειδή στην Κεντρική Ευρώπη αλλά και στην Ασία, τα οποία άθελά τους με την βοσκή και την περιπλάνησή τους στους χώρους φωλεωποίησης της Καλημάνας, καταστρέφουν τις φωλιές ή τις παρενοχλούν.Θα πρέπει για ακόμα μια φορά να τονίσουμε ότι στην μέχρι τώρα βιβλιογραφία, πουθενά δεν αναφέρεται το κυνήγι ως λόγος της μείωσης του πληθυσμού της. Αντίθετα η συρρίκνωση των βιοτόπων της, οι μονοκαλλιέργειες και τα φυτοφάρμακα, ευθύνονται για την μείωση της τροφής και των φωλιών τους, με συνέπειες οδυνηρές για την Καλημάνα σήμερα.
Για το λόγο αυτό, ορισμένα κράτη θέσπισαν νόμους για την διάσωση και διαιώνιση της, ευαισθητοποιώντας τους αγρότες και όσους δουλεύουν στην ύπαιθρο, παρέχοντας χρήματα για να αφήνουν κάποια κομμάτια γης ανεκμετάλλευτα και μη οργώσιμα, κάτι που βοηθάει πολλά είδη πουλιών στην διαιώνισή τους! Σε αυτό θα πρέπει και η χώρα μας να συμβάλλει βοηθώντας την πληγείσα και ταλαιπωρημένη ελληνική ύπαιθρο.
Θηρευτές
Βιολογικοί εχθροί της Καλημάνας είναι όλα τα αρπακτικά, οι γλάροι, τα κοράκια, οι νυφίτσες, οι αλεπούδες, άρπαγες όπως τα γεράκια, τα ξεφτέρια κ. Α.Ζουν αρκετά χρόνια ενώ υπάρχει άτομο που έχει φτάσει τα 21 χρόνια.
Βίντεο Καλημάνας στον φυσικό της χώρο
Ονοματολογία και συστηματική ταξινόμηση
Διωνυμική ονομασία: Vanellus vanellusΕλληνική ονομασία: Καλημάνα, (Οπλόπτερος ο γνήσιος)
Αγγλική ονομασία: Northern lapwing
Τάξη: Χαραδριόμορφα
Οικογένεια: Χαραδριίδες
Γένος: Οπλόπτερος (Vanellus)
Είδος: V. vanellus