Ο κατσουλιέρης είναι ένα είδος του γένους των κορυδαλλών που συναντούμε στη χώρα μας. Διακρίνεται από τα υπόλοιπα είδη από το λοφίο του ανασηκώνεται σε εδαφικές διεκδικήσεις με άλλα πουλιά, κατά το ζευγάρωμα και όταν κελαηδούν.
Ο κατσουλιέρης παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά των πτηνών της οικογένειας των κορυδαλλών. Είναι μικρόσωμος με μέγεθός που κυμαίνεται από 17-19 εκ. Έχει γκρίζο-κάστανο φτέρωμα, ελαφρώς σκουρότερο από την σταρήθρα στην πλάτη, ενώ στο στήθος έχει το χρώμα της άμμου με διάχυτες σκοτεινές ραβδώσεις.
Η κοιλιά παραμένει ανοιχτόχρωμη. Κατά την πτήση διακρίνεται στο κάτω μέρος της φτερούγας, φτέρωμα στο χρώμα της σκουριάς.
Το ράμφος του είναι μακρύ και μυτερό και η ουρά του κοντή, ενώ οι φτερούγες του είναι μακριές και μυτερές.
Στο πίσω δάχτυλο των ποδιών του έχει ένα μακρύ νύχι, με διπλάσιο μέγεθος από το δάχτυλό του, που τον διευκολύνει να περπατά στο έδαφος, καθώς πρόκειται για εδαφόβιο πουλί.
Χαρακτηριστικό είναι το μακρύ, μυτερό σαν καρφί λοφίο του, που προεξέχει από την κορόνα του και τον καθιστά ευδιάκριτο σε σχέση με τα άλλα πουλιά.
Γενικά είναι μοναχικό είδος. Είναι ένα ζωηρό και ευκίνητο πουλί, που περπατά με ευκολία στο έδαφος, πεταρίζει συνεχώς με κατακόρυφες κινήσεις και μπορεί να φτάσει τόσο ψηλά που δύσκολα μπορεί να τον διακρίνει το ανθρώπινο μάτι.
Όσο είναι στο έδαφος αλλά και κατά την ώρα την απογείωσης, ο κατσουλιέρης κελαηδά με ένα χαρούμενο, ήρεμο, αρμονικό αλλά αρκετά φλύαρο κελάηδημα, όχι όμως τόσο μελωδικό όσο της σταρήθρας.
Το κελάηδημά του περιλαμβάνει ήχους και καλέσματα άλλων πουλιών μιας και διακρίνεται για τις μιμητικές του ικανότητες. Έτσι αποτυπώνει το τραγούδι των άλλων πουλιών και εμπλουτίζει το δικό του που το χρησιμοποιεί ως ερωτικό κάλεσμα.
Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί μεγάλοι πληθυσμοί κατσουλιέρηδων στη Λίμνη Βεγορίτιδα, στη Λίμνη Κερκίνη, στον Ευρώτα αλλά και τον Αξιό ποταμό, στη Λιμνοθάλλασα της Γιάλοβας, στην Κρήτη και σε πολλά άλλα μεγάλα νησιά. Επίσης δεν απουσιάζει από τη πρωτεύουσα, από τα κοντινά ορεινά καθώς και μέσα από την πόλη.
Ο κατσουλιέρης κάνει αισθητή την παρουσία του όπου υπάρχουν χέρσα εδάφη, βοσκότοποι, καλλιέργειες. Συναντάται συχνά σε νησιά, σε βραχονησίδες, αλλά ακόμα και κοντά σε συνοικισμούς, σε αλάνες κοντά σε πόλεις, δίπλα σε ράγες τρένου, σε λιμάνια, ακόμα σε αμμόλοφους και σε αλμυρόβαλτους.
Το αρσενικό οριοθετεί την επικράτειά του με το τραγούδι του, που ξεκινάει από τα μέσα του χειμώνα.
Το ζευγάρι των κατσουλιέρηδων στο τέλος της Άνοιξης φτιάχνει την φωλιά του στο έδαφος, μέσα σε χαμόκλαδα και το καλοκαίρι το θηλυκό γεννάει από 3-5 υπόλευκα αυγά με καφετιές κηλίδες. Η επώαση κρατάει από 13-15 μέρες και οι νεοσσοί φροντίζονται εξίσου και από τους δύο γονείς.
Τα μικρά ανεξαρτητοποιούνται και είναι ικανά να πετάξουν μετά από 15 μέρες περίπου. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού καταφέρνουν να μεγαλώσουν 2-3 γενιές πουλιών.
Οι φυσικοί του εχθροί του κατσουλιέρη είναι άλλα αρπακτικά πουλιά, καθώς και μικρά σαρκοφάγα θηλαστικά. Το προσδόκιμο ζωής του αγγίζει τα 25 με 30 χρόνια.
Ελληνική ονομασία: Κατσουλιέρης, Κορυδαλός ο λοφιοφόρος
Αγγλική ονομασία: Crested lark
Τάξη: Στρουθιόμορφα (Passeriformes)
Οικογένεια: Κορυδαλίδες (Alaudidae)
Γένος: Κορυδαλός (Galerida)
Είδος: G. cristata
G. c. altirostris - ΒΚ και ΒΑ Σουδάν (ανατολικά της Κοιλάδας του Νείλου), ανατολικά προς Ερυθραία
G. c. apuliae - Ν και ΝΑ Ιταλία, Σικελία
G. c. arenicola - ΒΑ αλγεριανή Σαχάρα Ανατολικά της Μπίσκρα και Ουάργκλα), ανατολικά προς Ν Τυνησία (νότια της Κάφσα και του Σφαξ) και ΒΔ Λιβύη (Τριπολίτιδα)
G. c. balsaci - ακτές Μαυριτανίας
G. c. brachyura - ΒΑ Λιβύη (ηπειρωτική Κυρηναϊκή), Β και ΒΑ Αίγυπτος (ανατολικά προς Αλεξάνδρεια, Β Σινά, Ν Ισραήλ (Νεγκέβ, Νεκρά Θάλασσα), ανατολικά προς Ν Ιράκ και Β Σαουδική Αραβία
G. c. carthaginis - ακτές ΒΑ Μαρόκου, ανατολικά προς Β Τυνησία (ανατολικά προς Σούσσα)
G. c. caucasica - νησιά ΒΑ Αιγαίου (Σαμοθράκη, νότια προς Σάμο), Β Τουρκία, Ν Καύκασος και Δ Τρανσκαυκασία
G. c. chendoola - Ν και Α Πακιστάν (πρόποδες ορεινού Κασμίρ), Δ και Β Ινδία (ανατολικά προς Μπιχάρ), Ν Νεπάλ
G. c. cinnamomina - Δ Λίβανος (νότια της Βηρυτού) και ΒΔ Ισραήλ (Χάιφα, όρος Κάρμηλος)
G. c. coreensis - Κορέα
G. c. cristata - Κ Ευρώπη, από Δανία και απώτατη Ν Σουηδία, ανατολικά προς Λευκορωσία, νότια προς Γαλλία, Β Ιταλία, Β πρώην Γιουγκοσλαβία, Β Ουγγαρία και Β Ουκρανία
G. c. cypriaca - Ρόδος, Κάρπαθος, Κύπρος
G. c. festae - ακτές ΒΑ Λιβύης (Βεγγάζη ανατολικά προς Τομπρούκ)
G. c. halfae - Κοιλάδα του Νείλου, από το Ασουάν νότια προς απώτατο Β Σουδάν (Wadi Halfa)
G. c. helenae - ΝΑ Αλγερία, πιθανόν και ΒΔ Λιβύη
G. c. isabellina - Κ Σουδάν (Kurdufan, ανατολικά προς ποταμό Νείλο)
G. c. jordansi - Κ Νιγηρία (όρη Aïr)
G. c. kleinschmdti - ΒΔ Μαρόκο, (οροσειρές Ριφ και Άτλαντα)
G. c. leautungensis - Ν Μαντζουρία, ΒΑ Κίνα
G. c. lynesi - Β Κασμίρ (κοιλάδα Gilgit)
G. c. macrorhyncha - Ν Μαρόκο, Β αλγερινή Σαχάρα
G. c. maculata - Αίγυπτος (Κάιρο, νότια προς Ασουάν)
G. c. magna - ΒΑ Αραβία προς Ν Καζακστάν, ανατολικά προς Ν Μογγολία και Β Κίνα (Σιντζιάνγκ ανατολικά προς Β Γκανσού και Εσωτερική Μογγολία)
G. c. meridionalis - Ν πρώην Γιουγκοσλαβία και Ν Βουλγαρία, νότια προς ηπειρωτική Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένων των Ιονίων νήσων και της Κρήτης) και Δ Τουρκία
G. c. neumanni - Δ Ιταλία (Τοσκάνη, νότια προς Ρώμη)
G. c. nigricans - Δέλτα Νείλου
G. c. pallida - Ισπανία, Πορτογαλία
G. c. randoni - Υψίπεδα Α Μαρόκου ανατολικά προς ΒΔ Αλγερία
G. c. riggenbachi - Δ Μαρόκο (Καζαμπλάνκα, νότια προς Κοιλάδα Σους)
G. c. senegallensis - Ν Μαυριτανία, Σενεγάλη, Γκάμπια, νότια προς Νίγηρα, Σιέρα Λεόνε και Γουινέα-Μπισσάου
G. c. somaliensis - Β Σομαλία, ΝΝΑ Αιθιοπία, Β Κένυα
G. c. subtaurica - Κ Τουρκία, ανατολικά προς Τρανσκαυκασία, ΝΔ και Β Ιράν, και ΝΔ Τουρκμενιστάν νότια προς Β και Α Ιράκ
G. c. tenuirostris - Α Κροατία και Α Ουγγαρία ανατολικά προς Κριμαία, Β Καύκασο και ΝΔ Ουράλια Όρη και Δ Καζακστάν
G. c. zion - N Τουρκία, Συρία, Α Λίβανος και Α, ΒΑ Ισραήλ (Ν προς Ιερουσαλήμ)
Γαλιάντρα (Melanocorypha calandra)
Τουρλί - Δεντροσταρήθρα (Lullula arborea)
Κατσουλιέρης, ένας κορυδαλλός με λοφίο
Ο κατσουλιέρης παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά των πτηνών της οικογένειας των κορυδαλλών. Είναι μικρόσωμος με μέγεθός που κυμαίνεται από 17-19 εκ. Έχει γκρίζο-κάστανο φτέρωμα, ελαφρώς σκουρότερο από την σταρήθρα στην πλάτη, ενώ στο στήθος έχει το χρώμα της άμμου με διάχυτες σκοτεινές ραβδώσεις.
Η κοιλιά παραμένει ανοιχτόχρωμη. Κατά την πτήση διακρίνεται στο κάτω μέρος της φτερούγας, φτέρωμα στο χρώμα της σκουριάς.
Το ράμφος του είναι μακρύ και μυτερό και η ουρά του κοντή, ενώ οι φτερούγες του είναι μακριές και μυτερές.
Στο πίσω δάχτυλο των ποδιών του έχει ένα μακρύ νύχι, με διπλάσιο μέγεθος από το δάχτυλό του, που τον διευκολύνει να περπατά στο έδαφος, καθώς πρόκειται για εδαφόβιο πουλί.
Χαρακτηριστικό είναι το μακρύ, μυτερό σαν καρφί λοφίο του, που προεξέχει από την κορόνα του και τον καθιστά ευδιάκριτο σε σχέση με τα άλλα πουλιά.
Γενικά είναι μοναχικό είδος. Είναι ένα ζωηρό και ευκίνητο πουλί, που περπατά με ευκολία στο έδαφος, πεταρίζει συνεχώς με κατακόρυφες κινήσεις και μπορεί να φτάσει τόσο ψηλά που δύσκολα μπορεί να τον διακρίνει το ανθρώπινο μάτι.
Όσο είναι στο έδαφος αλλά και κατά την ώρα την απογείωσης, ο κατσουλιέρης κελαηδά με ένα χαρούμενο, ήρεμο, αρμονικό αλλά αρκετά φλύαρο κελάηδημα, όχι όμως τόσο μελωδικό όσο της σταρήθρας.
Το κελάηδημά του περιλαμβάνει ήχους και καλέσματα άλλων πουλιών μιας και διακρίνεται για τις μιμητικές του ικανότητες. Έτσι αποτυπώνει το τραγούδι των άλλων πουλιών και εμπλουτίζει το δικό του που το χρησιμοποιεί ως ερωτικό κάλεσμα.
Γεωγραφική κατανομή και βιότοποι
Ο κατσουλιέρης είναι ένα χαρακτηριστικό πουλί της ελληνικής υπαίθρου, επιδημητικό που συναντάται όμως και σε μεγάλους πληθυσμούς στην Κύπρο, την Ευρώπη, την Ασία και τη Βόρεια Αφρική. Στην Κύπρο είναι γνωστός με το όνομα Σκορταλλός.Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί μεγάλοι πληθυσμοί κατσουλιέρηδων στη Λίμνη Βεγορίτιδα, στη Λίμνη Κερκίνη, στον Ευρώτα αλλά και τον Αξιό ποταμό, στη Λιμνοθάλλασα της Γιάλοβας, στην Κρήτη και σε πολλά άλλα μεγάλα νησιά. Επίσης δεν απουσιάζει από τη πρωτεύουσα, από τα κοντινά ορεινά καθώς και μέσα από την πόλη.
Ο κατσουλιέρης κάνει αισθητή την παρουσία του όπου υπάρχουν χέρσα εδάφη, βοσκότοποι, καλλιέργειες. Συναντάται συχνά σε νησιά, σε βραχονησίδες, αλλά ακόμα και κοντά σε συνοικισμούς, σε αλάνες κοντά σε πόλεις, δίπλα σε ράγες τρένου, σε λιμάνια, ακόμα σε αμμόλοφους και σε αλμυρόβαλτους.
Διατροφή
Η διατροφή του περιλαμβάνει έντομα και σπόρους που βρίσκει στο έδαφος, καθώς και χορταράκια.Αναπαραγωγή
Την Άνοιξη, οι κατσουλιέρηδεες παρουσιάζουν αρκετά ερειστική συμπεριφορά, ειδικά τα αρσενικά, μιας και μπορεί να τα δει να τσακώνονται συνεχώς μεταξύ τους.Το αρσενικό οριοθετεί την επικράτειά του με το τραγούδι του, που ξεκινάει από τα μέσα του χειμώνα.
Το ζευγάρι των κατσουλιέρηδων στο τέλος της Άνοιξης φτιάχνει την φωλιά του στο έδαφος, μέσα σε χαμόκλαδα και το καλοκαίρι το θηλυκό γεννάει από 3-5 υπόλευκα αυγά με καφετιές κηλίδες. Η επώαση κρατάει από 13-15 μέρες και οι νεοσσοί φροντίζονται εξίσου και από τους δύο γονείς.
Τα μικρά ανεξαρτητοποιούνται και είναι ικανά να πετάξουν μετά από 15 μέρες περίπου. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού καταφέρνουν να μεγαλώσουν 2-3 γενιές πουλιών.
Οι φυσικοί του εχθροί του κατσουλιέρη είναι άλλα αρπακτικά πουλιά, καθώς και μικρά σαρκοφάγα θηλαστικά. Το προσδόκιμο ζωής του αγγίζει τα 25 με 30 χρόνια.
Ονοματολογία και συστηματική ταξινόμηση
Διωνυμική ονομασία: Galerida cristataΕλληνική ονομασία: Κατσουλιέρης, Κορυδαλός ο λοφιοφόρος
Αγγλική ονομασία: Crested lark
Τάξη: Στρουθιόμορφα (Passeriformes)
Οικογένεια: Κορυδαλίδες (Alaudidae)
Γένος: Κορυδαλός (Galerida)
Είδος: G. cristata
Υποείδη
G. c. alexanderi - B Νιγηρία ανατολικά προς Δ Σουδάν και ΒΑ Κεντροαφρικανική ΔημοκρατίαG. c. altirostris - ΒΚ και ΒΑ Σουδάν (ανατολικά της Κοιλάδας του Νείλου), ανατολικά προς Ερυθραία
G. c. apuliae - Ν και ΝΑ Ιταλία, Σικελία
G. c. arenicola - ΒΑ αλγεριανή Σαχάρα Ανατολικά της Μπίσκρα και Ουάργκλα), ανατολικά προς Ν Τυνησία (νότια της Κάφσα και του Σφαξ) και ΒΔ Λιβύη (Τριπολίτιδα)
G. c. balsaci - ακτές Μαυριτανίας
G. c. brachyura - ΒΑ Λιβύη (ηπειρωτική Κυρηναϊκή), Β και ΒΑ Αίγυπτος (ανατολικά προς Αλεξάνδρεια, Β Σινά, Ν Ισραήλ (Νεγκέβ, Νεκρά Θάλασσα), ανατολικά προς Ν Ιράκ και Β Σαουδική Αραβία
G. c. carthaginis - ακτές ΒΑ Μαρόκου, ανατολικά προς Β Τυνησία (ανατολικά προς Σούσσα)
G. c. caucasica - νησιά ΒΑ Αιγαίου (Σαμοθράκη, νότια προς Σάμο), Β Τουρκία, Ν Καύκασος και Δ Τρανσκαυκασία
G. c. chendoola - Ν και Α Πακιστάν (πρόποδες ορεινού Κασμίρ), Δ και Β Ινδία (ανατολικά προς Μπιχάρ), Ν Νεπάλ
G. c. cinnamomina - Δ Λίβανος (νότια της Βηρυτού) και ΒΔ Ισραήλ (Χάιφα, όρος Κάρμηλος)
G. c. coreensis - Κορέα
G. c. cristata - Κ Ευρώπη, από Δανία και απώτατη Ν Σουηδία, ανατολικά προς Λευκορωσία, νότια προς Γαλλία, Β Ιταλία, Β πρώην Γιουγκοσλαβία, Β Ουγγαρία και Β Ουκρανία
G. c. cypriaca - Ρόδος, Κάρπαθος, Κύπρος
G. c. festae - ακτές ΒΑ Λιβύης (Βεγγάζη ανατολικά προς Τομπρούκ)
G. c. halfae - Κοιλάδα του Νείλου, από το Ασουάν νότια προς απώτατο Β Σουδάν (Wadi Halfa)
G. c. helenae - ΝΑ Αλγερία, πιθανόν και ΒΔ Λιβύη
G. c. isabellina - Κ Σουδάν (Kurdufan, ανατολικά προς ποταμό Νείλο)
G. c. jordansi - Κ Νιγηρία (όρη Aïr)
G. c. kleinschmdti - ΒΔ Μαρόκο, (οροσειρές Ριφ και Άτλαντα)
G. c. leautungensis - Ν Μαντζουρία, ΒΑ Κίνα
G. c. lynesi - Β Κασμίρ (κοιλάδα Gilgit)
G. c. macrorhyncha - Ν Μαρόκο, Β αλγερινή Σαχάρα
G. c. maculata - Αίγυπτος (Κάιρο, νότια προς Ασουάν)
G. c. magna - ΒΑ Αραβία προς Ν Καζακστάν, ανατολικά προς Ν Μογγολία και Β Κίνα (Σιντζιάνγκ ανατολικά προς Β Γκανσού και Εσωτερική Μογγολία)
G. c. meridionalis - Ν πρώην Γιουγκοσλαβία και Ν Βουλγαρία, νότια προς ηπειρωτική Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένων των Ιονίων νήσων και της Κρήτης) και Δ Τουρκία
G. c. neumanni - Δ Ιταλία (Τοσκάνη, νότια προς Ρώμη)
G. c. nigricans - Δέλτα Νείλου
G. c. pallida - Ισπανία, Πορτογαλία
G. c. randoni - Υψίπεδα Α Μαρόκου ανατολικά προς ΒΔ Αλγερία
G. c. riggenbachi - Δ Μαρόκο (Καζαμπλάνκα, νότια προς Κοιλάδα Σους)
G. c. senegallensis - Ν Μαυριτανία, Σενεγάλη, Γκάμπια, νότια προς Νίγηρα, Σιέρα Λεόνε και Γουινέα-Μπισσάου
G. c. somaliensis - Β Σομαλία, ΝΝΑ Αιθιοπία, Β Κένυα
G. c. subtaurica - Κ Τουρκία, ανατολικά προς Τρανσκαυκασία, ΝΔ και Β Ιράν, και ΝΔ Τουρκμενιστάν νότια προς Β και Α Ιράκ
G. c. tenuirostris - Α Κροατία και Α Ουγγαρία ανατολικά προς Κριμαία, Β Καύκασο και ΝΔ Ουράλια Όρη και Δ Καζακστάν
G. c. zion - N Τουρκία, Συρία, Α Λίβανος και Α, ΒΑ Ισραήλ (Ν προς Ιερουσαλήμ)
Περισσότερες κορυδαλλίδες
Σταρήθρα (Alauda arvensis)Γαλιάντρα (Melanocorypha calandra)
Τουρλί - Δεντροσταρήθρα (Lullula arborea)