Κοινή ονομασία που αποδίδεται σε διάφορα ειδή πτηνών τα οποία ανήκουν στην οικογένεια Γλαυκίδες ή Στριγγίδες (Stigidae), τάξη Γλαυκόμορφα. Η οικογένεια περιλαμβάνει 120 είδη που ποικίλλουν σε μέγεθος. Χαρακτηριστικότερο είναι το είδος Γλαυξ η Αθηνά (Athene noctua), κοινή κουκουβάγια.
Το σώμα της έχει μήκος περίπου 25 εκατοστά. Οι φτερούγες της έχουν μήκος 14εκ και η ουρά 8 εκατοστά. Το φτέρωμα της έχει καφέ αποχρώσεις με άσπρες κηλίδες. Συνήθως προσαρμόζεται στο χρώμα του του εδάφους η του φλοιού των δέντρων στα οποία ζει. Το χρώμα του φτερώματος είναι ίδιο και στα δυο φύλα. Έχει μεγάλο κεφάλι που καλύπτεται από πυκνό φτέρωμα. Τα μάτια είναι μεγάλα, τοποθετημένα εμπρός και περιβάλλονται από στεφάνη μικρών φτερών. Έχει κοντό και δυνατό ράμφος που από την βάση του διευθύνεται προς τα κάτω. Πολλές φόρες δεν φαίνεται γιατί το καλύπτουν τα φτερά. Τα αυτιά είναι μεγάλα και το άνοιγμα τους εκτείνεται συχνά σε όλη την πλευρά του κρανίου. Τα πόδια έχουν μέτριο ύψος και καλύπτονται από φτερά μέχρι τα δάκτυλα, τα οποία φέρουν μεγάλα, γαμψά και μυτερά νύχια.
Έχουν ιδιαίτερα ισχυρή όραση, περισσότερο από τα αλλά πουλιά και από τον άνθρωπο. Βλέπουν το ίδιο καλά την νύχτα και την ημέρα. Αυτό συμβαίνει γατί ο αμφιβληστροειδής χιτώνας συγκεντρώνει πολλά ευαίσθητα κύτταρα. Τα μάτια τους είναι θολωτά και κινούνται ελαφρά μέσα στις κόγχες. Η ίριδα έχει χρώμα κίτρινο η χρυσό. Για να βλέπουν γύρω, στρέφουν το κεφάλι τους ακοή τους είναι επίσης οξεία. Συλλαμβάνουν και τον παραμικρό ήχο.
Το μαλακό φτέρωμα και οι μακριές και πλατιές φτερούγες εξασφαλίζουν ένα εντελώς αθόρυβο πέταγμα, αργό, κάτι μεταξύ αιώρησης και ολίσθησης. Μερικές ανεβοκατεβαίνουν διαγράφοντας τοξοειδείς τροχιές, ενώ συγχρόνως κινούνται προς τα πίσω. Στο έδαφος πολλές κουκουβάγιες είναι αδέξιες, ενώ αλλά ειδή, που έχουν μακρύτερα πόδια, κινούνται με ευχέρεια και μπορούν να τρέχουν και κυνηγούν τη λεία τους. Η φωνή τους είναι δυνατή, μοιάζει κροτάλισμα του ράμφους και έχει πολύ δυσάρεστο ήχο.
Η αναζήτηση τροφής αρχίζει λίγο πριν δύσει ο ήλιος. Κυνηγούν μικρά θηλαστικά, πουλιά, έντομα, βατράχια, φίδια, σαύρες, νυχτερίδες. Τρώνε μονό την λεία που συλλαμβάνουν οι ίδιες και την καταπίνουν όπως είναι, δηλαδή μαζί με φτερά, νύχια, τρίχες και οστά. Για την πέψη το στομάχι εκκρίνει ένα πολύ δραστικό γαστρικό υγρό. Τα στοιχειά της τροφής που δεν χωνεύονται γίνονται βώλοι μέσα στο στομάχι και στην συνεχεία αποβάλλονται.
Οι ερωτικές επιδείξεις της κουκουβάγιας περιλαμβάνον επιδεικτικά πετάγματα, χτυπήματα των πτερύγων και χαρακτηριστικές στάσεις. Για να γεννήσουν τα αυγά τους δεν κατασκευάζουν φώλια, παρά μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις. Σαν φωλιά χρησιμοποιούν ρωγμές βράχων, τοίχων, εγκαταλειμμένες φωλιές άλλων πτηνών η και θηλαστικών, παλιά σπίτια η ακόμη και κοιλώματα του εδάφους η κλαδιά δέντρων. Προς το τέλος Απριλίου ή το Μάιο, το θηλυκό γεννά 4-7 ολοστρόγγυλα λευκά αυγά. Η επώαση διαρκεί 14-16 ήμερες. Στο διάστημα αυτό το αρσενικό φροντίζει για την τροφή του θηλυκού. Μετά την εκκόλαψη και οι δυο γονείς φροντίζουν τα μικρά και τα τρέφουν με ποντίκια, μικρά πουλιά και έντομα. Όταν υπάρχει άφθονη τροφή επιζούν όλα τα μικρά, τα οποία μένουν μερικές εβδομάδες μαζί με τους γονείς τους.
Οι κουκουβάγιες ζουν στα δάση, στα γυμνά Όρη, ακόμη και κοντά σε κατοικημένες από ανθρώπους περιοχές. Μερικά είδη κουκουβάγιας ζουν 55-65 χρόνια. Απαντούν στην Ασία, στη βόρεια Αφρική και σε όλη στην Ευρώπη.
Είναι δειλά πουλιά και δεν ξέρουν να φυλάγονται. Έχουν τη χαμηλότερη νοημοσύνη από όλα τα αρπακτικά. Στη συμπεριφορά τους δείχνουν σκληρότητα και πολλές φόρες καταβροχθίζουν συντρόφους τους.
Η κουκουβάγια έχει πολλούς εχθρούς, ειδικά όλα τα ημερόβια αρπακτικά πτηνά που την καταδιώκουν με μανία εξαιτίας των νυχτερινών επιδρομών που τους κάνει. Αν ένα αρπακτικό ανακαλύψει κουκουβάγια, φωνάζει ζωηρά και συγκεντρώνει και άλλους συντρόφους του για να της επιτεθούν όλοι μαζί.
Οι περισσότερες κουκουβάγιες είναι ωφέλιμες και για τον άνθρωπο γιατί κυνηγούν τα τρωκτικά και εδικά τους ποντικούς. Οι άνθρωποι ωστόσο τις καταδιώκουν, ιδιαίτερα οι αγρότες, γιατί την αντιπαθούν. Θεωρούν αδικαιολόγητα ότι η παρουσία της και η κραυγή της είναι κακός οιωνός. Στην ελληνική μυθολογία πάντως αναφέρεται ως το ιερό πουλί της θέας Αθηνάς, σύμβολο της σοφίας και της φρόνησης του ελληνικού πνεύματος.
Αλλά ειδή της οικογενείας είναι:
Γλαυξ η χιονόλευκος (Nyctea scandiaca). Το μήκος του σώματος της φτάνει τα 70 εκατοστά. Έχει χρώμα λευκό. Απάντα στην Αρκτική, αλλά το χειμώνα μετακινείται νοτιότερα. Είναι ημερόβιο πτηνό.
Ιερακογλαύξ (Surnia ulula). Το σώμα της έχει μήκος 40-45 εκατοστά. Είναι ημερόβιο πτηνό. Απαντά στη Σκανδιναβία και στην Βόρεια Ρωσία.
Γλαυξ η νάνος (Glaucidium passerinum). Το μήκος του σώματος της φτάνει τα 18 εκ. Το τρίχωμα της είναι γκρι καστανό με λευκές κηλίδες. Ζει στις τρύπες των δέντρων στη Βόρεια και Ανατολική Ευρώπη και στην Ανατολική Ασία.
Γλαυξ η φλογώδης (Strix Flameus). Το μήκος του σώματος της φτάνει τα 32 εκ. Είναι νυκτόβια. Απάντα σε όλη την Κεντρική και Νότια Ευρώπη, τη Μικρά Ασία και τη Βόρεια Αφρική.
Το σώμα της έχει μήκος περίπου 25 εκατοστά. Οι φτερούγες της έχουν μήκος 14εκ και η ουρά 8 εκατοστά. Το φτέρωμα της έχει καφέ αποχρώσεις με άσπρες κηλίδες. Συνήθως προσαρμόζεται στο χρώμα του του εδάφους η του φλοιού των δέντρων στα οποία ζει. Το χρώμα του φτερώματος είναι ίδιο και στα δυο φύλα. Έχει μεγάλο κεφάλι που καλύπτεται από πυκνό φτέρωμα. Τα μάτια είναι μεγάλα, τοποθετημένα εμπρός και περιβάλλονται από στεφάνη μικρών φτερών. Έχει κοντό και δυνατό ράμφος που από την βάση του διευθύνεται προς τα κάτω. Πολλές φόρες δεν φαίνεται γιατί το καλύπτουν τα φτερά. Τα αυτιά είναι μεγάλα και το άνοιγμα τους εκτείνεται συχνά σε όλη την πλευρά του κρανίου. Τα πόδια έχουν μέτριο ύψος και καλύπτονται από φτερά μέχρι τα δάκτυλα, τα οποία φέρουν μεγάλα, γαμψά και μυτερά νύχια.
Έχουν ιδιαίτερα ισχυρή όραση, περισσότερο από τα αλλά πουλιά και από τον άνθρωπο. Βλέπουν το ίδιο καλά την νύχτα και την ημέρα. Αυτό συμβαίνει γατί ο αμφιβληστροειδής χιτώνας συγκεντρώνει πολλά ευαίσθητα κύτταρα. Τα μάτια τους είναι θολωτά και κινούνται ελαφρά μέσα στις κόγχες. Η ίριδα έχει χρώμα κίτρινο η χρυσό. Για να βλέπουν γύρω, στρέφουν το κεφάλι τους ακοή τους είναι επίσης οξεία. Συλλαμβάνουν και τον παραμικρό ήχο.
Το μαλακό φτέρωμα και οι μακριές και πλατιές φτερούγες εξασφαλίζουν ένα εντελώς αθόρυβο πέταγμα, αργό, κάτι μεταξύ αιώρησης και ολίσθησης. Μερικές ανεβοκατεβαίνουν διαγράφοντας τοξοειδείς τροχιές, ενώ συγχρόνως κινούνται προς τα πίσω. Στο έδαφος πολλές κουκουβάγιες είναι αδέξιες, ενώ αλλά ειδή, που έχουν μακρύτερα πόδια, κινούνται με ευχέρεια και μπορούν να τρέχουν και κυνηγούν τη λεία τους. Η φωνή τους είναι δυνατή, μοιάζει κροτάλισμα του ράμφους και έχει πολύ δυσάρεστο ήχο.
Η αναζήτηση τροφής αρχίζει λίγο πριν δύσει ο ήλιος. Κυνηγούν μικρά θηλαστικά, πουλιά, έντομα, βατράχια, φίδια, σαύρες, νυχτερίδες. Τρώνε μονό την λεία που συλλαμβάνουν οι ίδιες και την καταπίνουν όπως είναι, δηλαδή μαζί με φτερά, νύχια, τρίχες και οστά. Για την πέψη το στομάχι εκκρίνει ένα πολύ δραστικό γαστρικό υγρό. Τα στοιχειά της τροφής που δεν χωνεύονται γίνονται βώλοι μέσα στο στομάχι και στην συνεχεία αποβάλλονται.
Οι ερωτικές επιδείξεις της κουκουβάγιας περιλαμβάνον επιδεικτικά πετάγματα, χτυπήματα των πτερύγων και χαρακτηριστικές στάσεις. Για να γεννήσουν τα αυγά τους δεν κατασκευάζουν φώλια, παρά μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις. Σαν φωλιά χρησιμοποιούν ρωγμές βράχων, τοίχων, εγκαταλειμμένες φωλιές άλλων πτηνών η και θηλαστικών, παλιά σπίτια η ακόμη και κοιλώματα του εδάφους η κλαδιά δέντρων. Προς το τέλος Απριλίου ή το Μάιο, το θηλυκό γεννά 4-7 ολοστρόγγυλα λευκά αυγά. Η επώαση διαρκεί 14-16 ήμερες. Στο διάστημα αυτό το αρσενικό φροντίζει για την τροφή του θηλυκού. Μετά την εκκόλαψη και οι δυο γονείς φροντίζουν τα μικρά και τα τρέφουν με ποντίκια, μικρά πουλιά και έντομα. Όταν υπάρχει άφθονη τροφή επιζούν όλα τα μικρά, τα οποία μένουν μερικές εβδομάδες μαζί με τους γονείς τους.
Οι κουκουβάγιες ζουν στα δάση, στα γυμνά Όρη, ακόμη και κοντά σε κατοικημένες από ανθρώπους περιοχές. Μερικά είδη κουκουβάγιας ζουν 55-65 χρόνια. Απαντούν στην Ασία, στη βόρεια Αφρική και σε όλη στην Ευρώπη.
Είναι δειλά πουλιά και δεν ξέρουν να φυλάγονται. Έχουν τη χαμηλότερη νοημοσύνη από όλα τα αρπακτικά. Στη συμπεριφορά τους δείχνουν σκληρότητα και πολλές φόρες καταβροχθίζουν συντρόφους τους.
Η κουκουβάγια έχει πολλούς εχθρούς, ειδικά όλα τα ημερόβια αρπακτικά πτηνά που την καταδιώκουν με μανία εξαιτίας των νυχτερινών επιδρομών που τους κάνει. Αν ένα αρπακτικό ανακαλύψει κουκουβάγια, φωνάζει ζωηρά και συγκεντρώνει και άλλους συντρόφους του για να της επιτεθούν όλοι μαζί.
Οι περισσότερες κουκουβάγιες είναι ωφέλιμες και για τον άνθρωπο γιατί κυνηγούν τα τρωκτικά και εδικά τους ποντικούς. Οι άνθρωποι ωστόσο τις καταδιώκουν, ιδιαίτερα οι αγρότες, γιατί την αντιπαθούν. Θεωρούν αδικαιολόγητα ότι η παρουσία της και η κραυγή της είναι κακός οιωνός. Στην ελληνική μυθολογία πάντως αναφέρεται ως το ιερό πουλί της θέας Αθηνάς, σύμβολο της σοφίας και της φρόνησης του ελληνικού πνεύματος.
Αλλά ειδή της οικογενείας είναι:
Γλαυξ η χιονόλευκος (Nyctea scandiaca). Το μήκος του σώματος της φτάνει τα 70 εκατοστά. Έχει χρώμα λευκό. Απάντα στην Αρκτική, αλλά το χειμώνα μετακινείται νοτιότερα. Είναι ημερόβιο πτηνό.
Ιερακογλαύξ (Surnia ulula). Το σώμα της έχει μήκος 40-45 εκατοστά. Είναι ημερόβιο πτηνό. Απαντά στη Σκανδιναβία και στην Βόρεια Ρωσία.
Γλαυξ η νάνος (Glaucidium passerinum). Το μήκος του σώματος της φτάνει τα 18 εκ. Το τρίχωμα της είναι γκρι καστανό με λευκές κηλίδες. Ζει στις τρύπες των δέντρων στη Βόρεια και Ανατολική Ευρώπη και στην Ανατολική Ασία.
Γλαυξ η φλογώδης (Strix Flameus). Το μήκος του σώματος της φτάνει τα 32 εκ. Είναι νυκτόβια. Απάντα σε όλη την Κεντρική και Νότια Ευρώπη, τη Μικρά Ασία και τη Βόρεια Αφρική.
