Οι γνωστές σε όλους κότες - όρνιθες, είναι από τα πιο διαδεδομένα εξημερωμένα οικόσιτα πτηνά, που συνοδεύουν τον άνθρωπο εδώ και 10.000 χρόνια.
Ο άνθρωπος εκτρέφει τις κότες κυρίως για τα αυγά που του γεννούν και αποτελούν την πιο θρεπτική τροφή για τον άνθρωπο, αφού περιέχουν πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας. Tα αυγά είναι επίσης μια πολύ καλή πηγή ασβεστίου, φωσφόρου, καλίου, νατρίου, σιδήρου, σεληνίου, ιωδίου, πολλές βιταμίνες του συμπλέγματος Β, Α και D.
Παράλληλα η κότα προσφέρει το κρέας της το οποίο είναι άπαχο και ιδιαίτερα εύπεπτο με μεγάλη διατροφική αξία.
Στην εποχή μας ο άνθρωπος αξιοποιεί από τις κότες ακόμα και την κοπριά τους, αφού περιέχει ανόργανα στοιχεία σε μεγάλα ποσοστά που είναι ιδιαίτερα θρεπτικά για τις καλλιέργειες, όπως κάλιο, φώσφορο και άζωτο.
Η ουρά είναι συνήθως πυκνή, μεγάλη και φουντωτή. Τα λεπιδωτά πόδια τους έχουν τρία δάχτυλα μπροστά με σκληρά και σουβλερά νύχια και ένα δάχτυλο πίσω.
Στο πίσω μέρος του ποδιού προεξέχει ένα "νύχι" που λέγεται σπιρούνι. Το χρώμα του δέρματος των ποδιών μπορεί να είναι κίτρινο ή γκριζόμαυρο ανάλογα με τον χρωματισμό του φτερώματος. Το μέγιστο βάρος ανάλογα πάντα και με την ράτσα μπορεί να φτάσει 2 έως 5 κιλά.
Τα αρσενικά εκπέμπουν μια δυνατή χαρακτηριστική κραυγή (το λάλημα του πετεινού) η οποία σηματοδοτεί τη χαραυγή. Μετά από έρευνες διαπιστώθηκε πως διαθέτουν ένα εσωτερικό βιολογικό ρολόι και δεν επηρεάζεται από εξωτερικούς παράγοντες.
Στα αρσενικά είναι πάντα πιο εντυπωσιακό και έχει διάφορες χρωματικές αποχρώσεις από κόκκινο έως μοβ ή ακόμα και μαυροκόκκινο.
Στις νεαρές πουλάδες ο έντονος χρωματισμός του λειριού είναι σημάδι σεξουαλικής ωριμότητας και απόδειξη ότι πολύ σύντομα θα γεννήσουν το πρώτο τους αυγό, κάτι που συμβαίνει γύρω στους 6 μήνες περίπου.
Και στα δύο φύλα ο έντονος χρωματισμός του λειριού είναι σημάδι υγείας και ζωτικότητας. Συνήθως σε ένα κοτέτσι ο κόκορας με το πιο εντυπωσιακό λειρί αναλαμβάνει τον ρόλο του αρχηγού και με αυτό προσελκύει τα ταίρια του.
Η πιο σημαντική όμως λειτουργία που επιτελεί είναι ότι μέσα από πυκνό δίκτυο των αιμοφόρων αγγείων του, καταφέρνει τις ζεστές ημέρες να μειώνει την θερμοκρασία του σώματος.
Ένα άτονο και πεσμένο λειρί υποδηλώνει την ύπαρξη κάποιας ασθένειας.
Κάποια είδη διαθέτουν λοφίο με πούπουλα στην κορυφή του κεφαλιού σε διάφορα σχέδια ή κάτω από το ράμφος μοιάζοντας σαν να έχουν μια μικρή γενειάδα, ενώ κάποια έχουν διακοσμητικά πούπουλα μέχρι και στα πόδια.
Προτιμούν να ξεκουράζονται σε χαμηλόκλαδα δέντρα και να κάνουν συχνά αμμόλουτρα. Είναι ημερόβια πουλιά και αρέσκονται να σκαλίζουν το χώμα για να βρουν την τροφή τους.
Είναι πτηνά με εξερευνητική διάθεση και συχνά απομακρύνονται για να ανακαλύψουν περισσότερη τροφή, αλλά τρομοκρατούνται εύκολα με αποτέλεσμα να ανεβαίνουν απότομα οι καρδιακοί τους παλμοί (από 250 το λεπτό μπορεί να φτάσουν τους 500), μια κατάσταση από την οποία αργούν να επανέλθουν.
Η θερμοκρασία του σώματός τους κυμαίνεται φυσιολογικά από 41 - 50 βαθμούς Κελσίου.
Ο κόκορας έχει ηγετική θέση στο κοτέτσι. Έχει το ρόλο του αρχηγού, του φροντιστή, του γεννήτορα. Είναι αυτός που επιβλέπει το κοπάδι του, ειδοποιεί για ενδεχόμενο κίνδυνο και θα επιτεθεί στον πιθανό εχθρό για να προστατέψει το κοπάδι του.
Με χαρακτηριστική φωνή καλεί τις κότες κοντά του όταν διαπιστώσει την ύπαρξη τροφής και τσιμπολογά μαζί τους.
Οι κότες είναι παμφάγα κοινωνικά πουλιά που ζουν ομαδικά ακολουθώντας κανόνες ιεραρχίας. Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι δεν τα θεωρούν έξυπνα πτηνά παρόλα αυτά καταφέρνουν και επικοινωνούν μεταξύ τους με 30 διαφορετικούς ήχους.
Μάλιστα, η Christine Nicol καθηγήτρια ευημερίας των ζώων του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, μετά από 20ετή έρευνα που διεξήγαγε σε νεαρά κοτόπουλα, υποστηρίζει ότι διαθέτουν σε κάποιους τομείς την ευφυΐα ενός πεντάχρονου παιδιού.
Φυσικοί εχθροί τους θεωρούνται τα γεράκια, οι αλεπούδες τα κουνάβια, τα φίδια. Για να προφυλάξουν το κοπάδι τους οι εκτροφείς συχνά μαζί με τις κότες εκτρέφουν και χήνες ή γαλοπούλες τα οποία μόλις αντιληφτούν κίνδυνο λειτουργούν ως συναγερμός. Η συμβίωση με έναν σκύλο που περιπλανάται ελεύθερος γύρω από το κοτέτσι, είναι το καλύτερο απωθητικό των εχθρών τους.
Το προσδόκιμο ζωής καλοζωισμένων πτηνών μπορεί να φτάσει ακόμα και τα δέκα χρόνια. Όπως είναι φυσικό η ωοπαραγωγική ικανότητα της κότας μειώνεται σταδιακά. Όμως παρόλα αυτά μια μεγάλη σε ηλικία κότα μπορεί να γίνει άριστη κλώσα.
Ωστόσο, υπάρχουν και οι κότες εισαγωγής που συνήθως παίρνουν το όνομά τους από τη χώρα προέλευσης τους. Οι πιο γνωστές φυλές είναι:
Οι οικόσιτες κότες
Η επιστημονική ονομασία της κότας είναι Gallus gallus domesticus. Ανήκει στην οικογένεια των Φασιανίδων. Το αρσενικό του είδους ονομάζεται κόκορας ή πετεινός ή αλέκτωρ, ενώ τα νεαρά πουλιά λέγονται κοτόπουλα, πουλάδες, κοκοράκια.Ο άνθρωπος εκτρέφει τις κότες κυρίως για τα αυγά που του γεννούν και αποτελούν την πιο θρεπτική τροφή για τον άνθρωπο, αφού περιέχουν πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας. Tα αυγά είναι επίσης μια πολύ καλή πηγή ασβεστίου, φωσφόρου, καλίου, νατρίου, σιδήρου, σεληνίου, ιωδίου, πολλές βιταμίνες του συμπλέγματος Β, Α και D.
Παράλληλα η κότα προσφέρει το κρέας της το οποίο είναι άπαχο και ιδιαίτερα εύπεπτο με μεγάλη διατροφική αξία.
Στην εποχή μας ο άνθρωπος αξιοποιεί από τις κότες ακόμα και την κοπριά τους, αφού περιέχει ανόργανα στοιχεία σε μεγάλα ποσοστά που είναι ιδιαίτερα θρεπτικά για τις καλλιέργειες, όπως κάλιο, φώσφορο και άζωτο.
Ο κόκορας ή πετεινός
Τα αρσενικά του είδους, ανάλογα πάντα και με τη ράτσα, είναι πιο μεγαλόσωμα με λαμπερό και πολύχρωμο φτέρωμα ειδικά γύρω από την τραχηλιά. Το κεφάλι στολίζεται από ένα βαθυκόκκινο σάρκινο εξόγκωμα στην κορφή του που λέγεται λειρί, ενώ κάτω από το σκληρό και κοντό ράμφος τους κρέμονται δύο μικρότερα κόκκινα σαρκώματα που λέγονται σκουλαρίκια.Rooster by Mark Round, CC BY-NC-ND 2.0
Η ουρά είναι συνήθως πυκνή, μεγάλη και φουντωτή. Τα λεπιδωτά πόδια τους έχουν τρία δάχτυλα μπροστά με σκληρά και σουβλερά νύχια και ένα δάχτυλο πίσω.
Στο πίσω μέρος του ποδιού προεξέχει ένα "νύχι" που λέγεται σπιρούνι. Το χρώμα του δέρματος των ποδιών μπορεί να είναι κίτρινο ή γκριζόμαυρο ανάλογα με τον χρωματισμό του φτερώματος. Το μέγιστο βάρος ανάλογα πάντα και με την ράτσα μπορεί να φτάσει 2 έως 5 κιλά.
Τα αρσενικά εκπέμπουν μια δυνατή χαρακτηριστική κραυγή (το λάλημα του πετεινού) η οποία σηματοδοτεί τη χαραυγή. Μετά από έρευνες διαπιστώθηκε πως διαθέτουν ένα εσωτερικό βιολογικό ρολόι και δεν επηρεάζεται από εξωτερικούς παράγοντες.
Οι θηλυκές κότες
Είναι πιο μικρόσωμες από τα αρσενικά, με πιο μουντό χρωματισμό φτερώματος, με πιο κοντή ουρά, μικρότερο λειρί και σκουλαρίκια και χαμηλότερο βάρος σώματος. Ανάλογα με τη ράτσα τους, έχουν μεγάλη ωοπαραγωγική ικανότητα η οποία κυμαίνεται από 180 - 240 αυγά ετησίως.Κότα ελευθέρας βοσκής By AnemoneProjectors CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons.
Το λειρί
Τα λειριά διαφέρουν σε χρώμα, σχήμα και μέγεθος ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και την ράτσα των πτηνών. Το λειρί και στα δύο φύλα δεν έχει μόνο διακοσμητικό ρόλο. Αρχίζει και διαμορφώνεται σταδιακά στα νεαρά κοτόπουλα και αποτελεί ένα καθοριστικό σημάδι για τον διαχωρισμό του φύλου.Στα αρσενικά είναι πάντα πιο εντυπωσιακό και έχει διάφορες χρωματικές αποχρώσεις από κόκκινο έως μοβ ή ακόμα και μαυροκόκκινο.
Στις νεαρές πουλάδες ο έντονος χρωματισμός του λειριού είναι σημάδι σεξουαλικής ωριμότητας και απόδειξη ότι πολύ σύντομα θα γεννήσουν το πρώτο τους αυγό, κάτι που συμβαίνει γύρω στους 6 μήνες περίπου.
Και στα δύο φύλα ο έντονος χρωματισμός του λειριού είναι σημάδι υγείας και ζωτικότητας. Συνήθως σε ένα κοτέτσι ο κόκορας με το πιο εντυπωσιακό λειρί αναλαμβάνει τον ρόλο του αρχηγού και με αυτό προσελκύει τα ταίρια του.
Η πιο σημαντική όμως λειτουργία που επιτελεί είναι ότι μέσα από πυκνό δίκτυο των αιμοφόρων αγγείων του, καταφέρνει τις ζεστές ημέρες να μειώνει την θερμοκρασία του σώματος.
Ένα άτονο και πεσμένο λειρί υποδηλώνει την ύπαρξη κάποιας ασθένειας.
Κάποια είδη διαθέτουν λοφίο με πούπουλα στην κορυφή του κεφαλιού σε διάφορα σχέδια ή κάτω από το ράμφος μοιάζοντας σαν να έχουν μια μικρή γενειάδα, ενώ κάποια έχουν διακοσμητικά πούπουλα μέχρι και στα πόδια.
Συμπεριφορά
Αν και πτηνά, οι κότες δεν έχουν πτητική ικανότητα όπως τα περισσότερα πουλιά. Μπορούν όμως να φτερουγίζουν σε κοντινές αποστάσεις.Προτιμούν να ξεκουράζονται σε χαμηλόκλαδα δέντρα και να κάνουν συχνά αμμόλουτρα. Είναι ημερόβια πουλιά και αρέσκονται να σκαλίζουν το χώμα για να βρουν την τροφή τους.
Είναι πτηνά με εξερευνητική διάθεση και συχνά απομακρύνονται για να ανακαλύψουν περισσότερη τροφή, αλλά τρομοκρατούνται εύκολα με αποτέλεσμα να ανεβαίνουν απότομα οι καρδιακοί τους παλμοί (από 250 το λεπτό μπορεί να φτάσουν τους 500), μια κατάσταση από την οποία αργούν να επανέλθουν.
Η θερμοκρασία του σώματός τους κυμαίνεται φυσιολογικά από 41 - 50 βαθμούς Κελσίου.
Ο κόκορας έχει ηγετική θέση στο κοτέτσι. Έχει το ρόλο του αρχηγού, του φροντιστή, του γεννήτορα. Είναι αυτός που επιβλέπει το κοπάδι του, ειδοποιεί για ενδεχόμενο κίνδυνο και θα επιτεθεί στον πιθανό εχθρό για να προστατέψει το κοπάδι του.
Με χαρακτηριστική φωνή καλεί τις κότες κοντά του όταν διαπιστώσει την ύπαρξη τροφής και τσιμπολογά μαζί τους.
Οι κότες είναι παμφάγα κοινωνικά πουλιά που ζουν ομαδικά ακολουθώντας κανόνες ιεραρχίας. Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι δεν τα θεωρούν έξυπνα πτηνά παρόλα αυτά καταφέρνουν και επικοινωνούν μεταξύ τους με 30 διαφορετικούς ήχους.
Μάλιστα, η Christine Nicol καθηγήτρια ευημερίας των ζώων του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, μετά από 20ετή έρευνα που διεξήγαγε σε νεαρά κοτόπουλα, υποστηρίζει ότι διαθέτουν σε κάποιους τομείς την ευφυΐα ενός πεντάχρονου παιδιού.
Φυσικοί εχθροί τους θεωρούνται τα γεράκια, οι αλεπούδες τα κουνάβια, τα φίδια. Για να προφυλάξουν το κοπάδι τους οι εκτροφείς συχνά μαζί με τις κότες εκτρέφουν και χήνες ή γαλοπούλες τα οποία μόλις αντιληφτούν κίνδυνο λειτουργούν ως συναγερμός. Η συμβίωση με έναν σκύλο που περιπλανάται ελεύθερος γύρω από το κοτέτσι, είναι το καλύτερο απωθητικό των εχθρών τους.
Το προσδόκιμο ζωής καλοζωισμένων πτηνών μπορεί να φτάσει ακόμα και τα δέκα χρόνια. Όπως είναι φυσικό η ωοπαραγωγική ικανότητα της κότας μειώνεται σταδιακά. Όμως παρόλα αυτά μια μεγάλη σε ηλικία κότα μπορεί να γίνει άριστη κλώσα.
Ράτσες
Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία ντόπιων(ελληνικών) ορνίθων που διαφέρουν στο μέγεθος, στον χρωματισμό φτερώματος, άλλες που έχουν διακοσμητικά λοφία, σκούφους, γενειάδες, διαφορετικά λειριά, κοντές ή μακριές ουρές, με φτέρωμα στα πόδια, με κατσαρό φτέρωμα, με γυμνό λαιμό, που προέρχονται από διάφορες περιοχές της Ελλάδας.Ωστόσο, υπάρχουν και οι κότες εισαγωγής που συνήθως παίρνουν το όνομά τους από τη χώρα προέλευσης τους. Οι πιο γνωστές φυλές είναι:
- Plymouth Rock
- Sussex
- Leghorn
- Brahma
- Wyandotte
- Langshan
- New Hampshire
- Cochin
- Minorca
- Jersey black giant
- Australop, Andalusian
- Orpington
Περιεχόμενα οδηγού
Media gallery Κοτών
