Απλές και κατανοητές οδηγίες στον απλό χομπίστα που θα τον βοηθήσουν να υλοποιήσει την παραγωγή νεοσσών όρνιθας με τη φυσική μέθοδο και με όσο το δυνατόν λιγότερα λάθη και προβλήματα.
Αργά ή γρήγορα, φθάνει η στιγμή για τον κάθε ερασιτέχνη πτηνοτρόφο που αποφασίζει να αποκτήσει μερικούς δικούς του νεοσσούς, έχοντας ως στόχο να εμπλουτίσει ακόμη περισσότερο το σμήνος του.
Ως γνωστόν, υπάρχουν δύο μέθοδοι με τις οποίες κάποιος μπορεί να αποκτήσει νεοσσούς. Τις διακρίνουμε στην τεχνητή και τη φυσική επώαση.
Το καλοκαίρι οι κότες μας πρέπει να σταματούν την αναπαραγωγή και να προετοιμάζονται για την εποχική τους πτερόρροια. Το να αφήνουμε την κότα να επωάζει αυγά ενώ η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι υψηλή, είναι μαρτύριο για εκείνη. Είναι τόσο αφοσιωμένες μητέρες που προσπαθούν πάντα να ολοκληρώσουν το έργο τους χωρίς να αποθαρρύνονται από τις υψηλές θερμοκρασίες, γεγονός που τις καθιστά ευάλωτες στη ζέστη.
Ακόμη, τα ποσοστά θνησιμότητας των νεοσσών το καλοκαίρι είναι υψηλά και όσοι καταφέρνουν να εκκολαφθούν παρουσιάζουν ασθενική εικόνα.
Οι πιο κατάλληλες κλώσες, όπως έχει αποδειχθεί εδώ και χρόνια είναι οι ντόπιες αλλά και οι μικρόσωμες φυλές ορνίθων. Το ένστικτο τους έχει διατηρηθεί καλά φυλαγμένο, σαν ένα σπουδαίο χάρισμα που τους παρέδωσαν οι άγριοι πρόγονοί τους.
Υπάρχουν όμως και οι νέες φυλές ορνίθων μπορούν να ανταποκριθούν στην επίτευξη του στόχου μας. Φυλές όπως οι Brahma, Silkies, Barnevelder, Cochins και άλλες πολλές έχουν καλά ποσοστά επιτυχούς ανατροφής νεοσσών. Μπορεί να χρησιμοποιήσουμε κάποια από αυτές τις φυλές αλλά θα χρειαστεί λίγη προσοχή για να διαπιστώσουμε αν κάποια από τις κυρίες κλωσά.
Όταν εντοπίσουμε μία κλώσα δεν χρειάζεται να βιαστούμε να τις δώσουμε αυγά. Για να μετατραπεί μια απλή κότα σε κλώσα, πρέπει να περάσει ένα μικρό διάστημα 3-4 ημερών. Σε αυτό το διάστημα ή κότα θα ρίξει μερικά πούπουλα από την κοιλιά της ώστε να έχει πιο άμεση επαφή με τα αυγά και θα ανεβάσει την κατάλληλη θερμοκρασία για την επώαση των αυγών της.
Μέχρι να ολοκληρώσει η κότα μας αυτή τη διαδικασία και να γίνει και επισήμως κλώσα, δεν πρέπει να τις δώσουμε τα αυγά που έχουμε μαζέψει για να επωάσει αλλά να της παρέχουμε μερικά ψεύτικα ομοιώματα ή άγονα αυγά όπως αυτά των super markets.
Αυτός είναι και ένας καλός τρόπος για να γίνουν τα πρωτάρικα πουλιά κλώσες. Αν η κότα γεννάει σε ατομική φωλιά, την αφήνουμε να γεννήσει όσα αυγά νομίζει και στη συνέχεια δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να περιμένουμε.
Οι κότες ηλικίας μεγαλύτερης των 7 ετών είναι προτιμότερο να αποσύρονται από την ανατροφή των μικρών μιας και οι ικανότητες τους σιγά σιγά ατονούν και αυτό μπορεί να επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα στην προσπάθειά μας. Επίσης, βαριές και παχουλές κότες θα πρέπει να απορρίπτονται από την διαδικασία. Είναι πολύ επίφοβο να σπάσουν άθελά τους τα αυγά ή και να ποδοπατήσουν αργότερα τους νεοσσούς.
Η θέση της φωλιάς δεν πρέπει να επιτρέπει στις υπόλοιπες όρνιθες να έρχονται σε επαφή με την κλώσα μας για να μη γεννούν στη φωλιά της και γενικότερα για να μην την απασχολούν και την εμποδίζουν από την επίτευξη του έργου της.
Στις κότες αρέσουν οι ημιφωτεινές φωλιές που είναι καλυμμένες από όλες τις πλευρές, εκτός από την είσοδο. Έτσι η κότα νιώθει μεγαλύτερη ασφάλεια αφού δεν γίνεται αντικείμενο παρακολούθησης ή στόχος διάφορων αρπακτικών ζώων. Τα μικρά πλαστικά βαρέλια και τα ξύλινα κουτιά είναι πολύ καλές επιλογές για φωλιές.
Αν θελήσετε να μετακινήσετε την κλώσα σας σε άλλη φωλιά, πρέπει να το κάνετε τη νύχτα όπου η κότα δεν βλέπει καθαρά και έτσι δεν αναστατώνεται από τη μετακίνηση.
Αφού τοποθετήσετε τη φωλιά στη νέα της θέση, μη βιαστείτε να δώσετε στην κότα τα αυγά. Πρέπει πρώτα να είστε απολύτως σίγουροι ότι θα δεχθεί τη νέα της φωλιά. Δώστε της 1-2 μέρες χρόνο ώστε να βεβαιωθείτε ότι δεν θα προσπαθήσει να επιστρέψει στην παλιά της τοποθεσία. Κλώσες που δεν είναι έτοιμες πιθανόν να σπάσουν και να φάνε τα αυγά που θα τους δώσετε.
Υπομονή και προσοχή λοιπόν.
Είναι προτιμότερο τα αυγά να είναι 3 ημερών και άνω ενώ δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις 14 ημέρες φύλαξης. Η υγρασία του χώρου φύλαξης καλό είναι να βρίσκεται γύρω στα 75% ενώ η θερμοκρασία στους 14 έως 16 βαθμούς. Αποθηκεύουμε τα αυγά πάνω σε μεταλλικές σχάρες ή ξύλινες επιφάνειες.
Αφού ετοιμάσουμε τα αυγά, ανασηκώνουμε ελαφρώς την κότα και αρχίζουμε να τα τοποθετούμε ένα ένα από κάτω της.
Tip: Ένας τρόπος για να διαπιστώσετε αν η κλώσα σας είναι έτοιμη να επωάσει, είναι να της προσφέρετε μπροστά της ένα αυγό. Αν εκείνη το τραβήξει με το ράμφος της και το τοποθετήσει κάτω από την κοιλιά της, τότε βρίσκεστε σε καλό δρόμο.
Ανάλογα με το μέγεθος της κότας, υπολογίζουμε τον αριθμό των αυγών που θα της δώσουμε. Μια νάνα κλώσα για παράδειγμα δεν θα χωρέσει πάνω από 8 μεγάλα αυγά. Το μυστικό πάντοτε είναι να βάζουμε στην κλώσα όσα αυγά μπορεί να σκεπάσει και στη συνέχεια να αφαιρούμε δύο. Τα λιγότερα εδώ είναι και περισσότερα.
Σε πρωτάρες κότες είναι καλύτερα να μην χορηγούμε πολλά αυγά ώστε να μπορούν να διαχειριστούν τον αριθμό των νεοσσών με ασφάλεια.
Η πρόσβαση της κλώσας μας σε αμμόλουτρο είναι απαραίτητη ώστε να μπορεί να ανακουφίζεται και να χαλαρώνει.
Περισσότερα για το αμμόλουτρο των οικόσιτων πτηνών.
Η διατροφή της κλώσας κατά τη διάρκεια της επώασης δεν πρέπει να περιλαμβάνει μαλακές τροφές (φύραμα, λαχανικά κ. Α.), καθώς αυτές μπορούν να προκαλέσουν διάρροια ή οργανικές δυσλειτουργίες. Η κότα αφοδεύει μόνο όταν σηκώνεται από τη φωλιά και τα αυγά της. Οι κουτσουλιές που κρατάει μέσα της είναι επικίνδυνο να μουχλιάσουν αφού η κότα, όπως και όλα τα πτηνά, αφοδεύει συχνά για να αποφύγει τέτοια προβλήματα.
Θα παρατηρήσετε κιόλας ότι οι κουτσουλιές που θα κάνει στο διάλειμμα της θα είναι αισθητά μεγαλύτερες από το φυσιολογικό τους μέγεθος και θα έχουν μια έντονη και άσχημη μυρωδιά. Αυτό συμβαίνει λόγο της κατακράτησης υγρών. Προτιμούμε, επομένως, στερεές τροφές όπως το καλαμπόκι και το κριθάρι.
Επίσης, τα αυγά πρέπει να αερίζονται για να απορροφούν φρέσκο καθαρό αέρα, οπότε μην φοβάστε ότι θα κρυώσουν. Ο χρόνος των 15 λεπτών είναι ασφαλής για να μην τους συμβεί τίποτε.
Για την επιστροφή της κλώσας στη φωλιά χρειάζεται προσοχή. Προσέχουμε να μην πατήσει πάνω στα αυγά και τα τραυματίσει αλλά και να μην τα λερώσει με τα πόδια της. Την τοποθετούμε απαλά πάνω στα αυγά και εκείνη με την σειρά της, κουνώντας την κοιλιά της για να τα ξανά μαζέψει, θα συνεχίσει αφοσιωμένα το έργο της.
Την 7η ημέρα γίνεται η ωοσκόπηση για να δούμε ποια από τα αυγά μας είναι γονιμοποιημένα και ποια όχι. Τα άσπορα θα πρέπει να αφαιρούνται για να δίνεται ζωτικός χώρος στα υπόλοιπα. Αν δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε αν κάποιο αυγό μας είναι ζωντανό, πρέπει να το σημειώνουμε και να το ελέγχουμε τις επόμενες ημέρες.
Περισσότερα για την ωοσκόπηση των επωαζόμενων αυγών.
Η ζωή μέσα στο αυγό αρχίζει να δημιουργείται από το πρώτο κιόλας 24ωρο. Η κότα μας φροντίζει να αλλάζει τη θέση των αυγών της (να τα γυρνάει), προκειμένου αυτά να δέχονται την απαραίτητη θερμότητα σε κάθε τους πλευρά.
Αν εξετάζαμε καθημερινά το αυγό επώασης θα μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε με ακρίβεια την εξέλιξη του εμβρύου. Από τα αρχικά κύτταρα σχηματίζονται πολλά στρώματα που διαφοροποιούνται ξανά σε διαφορετικούς κυτταρικούς σχηματισμούς που αποτελούν το λεγόμενο βλαστόδερμα.
Το βλαστόδερμα περιλαμβάνει τρεις διαφορετικούς τύπους εξέλιξης, όπου αφορούν:
Δείτε ακόμη: Η εσωτερική άποψη του αυγού.
Την 16η μέχρι 17η μέρα ο νεοσσός παύει να εξαρτάται από την κλειστή κυκλοφορία του αυγού και εισχωρεί το ράμφος τους στον αεροθάλαμο. Πλέον μπορεί να αναπνέει κανονικά με τα ρουθούνια του και να εισέρχεται φρέσκος αέρας στα πνευμόνια του. Αρχίζει να παράγει μικρούς ήχους και να επικοινωνεί με την όρνιθα. Η επικοινωνία αυτή είναι πολύ σημαντική για την μετέπειτα πορεία του.
Η κλώσα "δένεται" με τα μικρά της και από εκείνη τη στιγμή η πιθανότητα να εγκαταλείψει τη φωλιά της γίνεται πολύ μικρή. Τόσο αυτή όσο και τα μικρά της μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τις φωνές τους ανάμεσα σε διάφορους άλλους ήχους. Αυτό θα αποτελέσει ένα σημαντικό κομμάτι για την μετέπειτα ανατροφή τους.
Ο νεοσσός έπειτα αρχίζει με τη βοήθεια του κερατώδους εξογκώματος που βρίσκεται στο επάνω μέρος του ράμφους του (δόντι του αυγού) να σπάει το κέλυφος. Ταυτόχρονα σπρώχνει με τα πόδια του, προς την αντίθετη κατεύθυνση με αποτέλεσμα το αυγό να αρχίζει να διαχωρίζεται στη μέση.
Παρόλο που το κέλυφος του αυγού είναι εύθραυστο, ο νεοσσός πραγματοποιεί μια κανονική πάλη για να απελευθερωθεί. Σε αυτό τον αγώνα τους δεν θα πρέπει να επεμβαίνουμε εμείς σχεδόν ποτέ. Αν το κοτοπουλάκι είναι υγιές και δυνατό θα καταφέρει να εκκολαφτεί από μόνο του. Σε σπάνιες περιπτώσεις όπου το αυγό έχει σχηματίσει άνοιγμα αλλά ο νεοσσός αργεί υπερβολικά να εκκολαφτεί, μπορούμε να επέμβουμε.
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ο νεοσσός θα χρειαστεί αρκετές ώρες για να εκκολαφτεί, κάνοντας ενδιάμεσα αρκετά διαλείμματα για να ξεκουραστεί. Επομένως, μην βιαστείτε να τον βοηθήσετε, ειδάλλως τα αποτελέσματα ενδέχεται να είναι ολέθρια για τον μικρό μας φίλο.
Η όρνιθα δεν βοηθάει τα μικρά της να εκκολαφθούν παρά μόνο περιμένει υπομονετικά την εκκόλαψη τους.
Αφού εκκολαφθεί, ο νεοσσός αρχικά είναι αδύναμος και υγρός. Χάρις την θερμότητα που παράγει όμως η κλώσα, έπειτα από μερικές ώρες αποκτά την τελική του μορφή. Καλύτερα τις πρώτες ώρες να μην ενοχλούμε τους νεοσσούς γιατί είναι πολύ ευαίσθητοι στις εναλλαγές της θερμοκρασίας. Η μόνη βοήθεια που μπορούμε να τους προσφέρουμε είναι να απομακρύνουμε από την φωλιά τα σπασμένα κελύφη των αυγών.
Μέχρι το πρώτο 24ωρο η προσφορά τροφής και νερού δεν είναι απαραίτητη. Ο νεοσσός έχει απορροφήσει και το τελευταίο ίχνος κρόκου από το αυγό προτού εκκολαφθεί και έτσι είναι διατροφικά καλυμμένος. Με λίγη προσοχή θα παρατηρήσετε και υπολείμματα τροφής στο εσωτερικό των σπασμένων κελυφών.
Όπως αναφέρθηκε, κάποιοι νεοσσοί καθυστερούν να εκκολαφθούν. Άλλοι μπορεί να γεννηθούν νωρίτερα από το αναμενόμενο ενώ άλλοι να καθυστερήσουν και μια ημέρα παραπάνω. Πολλές φορές η κότα παρασύρεσαι από τις φωνές και την κίνηση των ήδη εκκολαφθέντων νεοσσών και αρχίζει να σηκώνεται από τα αυγά της. Αυτό φυσικά και είναι ένα πρόβλημα μιας και για να εκκολαφθούν οι εναπομείναντες νεοσσοί χρειάζονται σταθερή θερμοκρασία αλλιώς παθαίνουν από υποθερμία.
Για το λόγο αυτό και εφόσον παρατηρήσουμε μια τέτοια κίνηση από την κότα μας, είναι προτιμότερο να μετακινούμε τους νεοσσούς σε ζεστό μέρος όπου η κλώσα δεν θα μπορεί να τους ακούει και επομένως θα συνεχίσει ατάραχη το έργο της. Μετά την εκκόλαψη και των τελευταίων νεοσσών επιστρέφουμε όλους τους νεοσσούς στην φωλιά και τους εμπιστευόμαστε ξανά στην προστασία της κλώσας μας.
Έτσι, τελειώνει ένα σημαντικό κομμάτι της εξέλιξης, γεγονός το οποίο σηματοδοτεί την σταδιακή προετοιμασία των νεοσσών μας σε ένα νέο τρόπο ζωής, τελείως πρωτόγνωρο από ότι αντιλαμβάνονταν μέχρι στιγμής.
Οι κότες γενικότερα είναι πίστες, ατρόμητες μητέρες που δεν διστάζουν να τα βάλουν με οποιοδήποτε ζώο απειλήσει την ησυχία των μικρών τους. Δυστυχώς όμως υπάρχουν και οι εξαιρέσεις αυτών που σκοτώνουν ή εγκαταλείπουν τα μικρά τους χωρίς εμφανή λόγο και αιτία.
Την πρώτη φορά αυτή η συμπεριφορά μπορεί ίσως να οφείλεται στην απειρία της κλώσας. Όταν όμως το φαινόμενο επαναλαμβάνεται τότε οι κλώσες αυτές θα πρέπει να απορρίπτονται από αυτή την διαδικασία. Μέχρι στιγμής δεν έχει ανακαλυφθεί η αιτία αυτής της συμπεριφοράς.
Για την αποφυγή ανεπιθύμητων επωάσεων ο ορνιθοτρόφος πρέπει να αποτρέψει τα πτηνά του από αυτή τη διαδικασία. Η πιο κατάλληλη μέθοδος "ξεκλωσήματος" είναι η απομάκρυνσης της όρνιθας από τη φωλιά και η τοποθέτηση της σε ειδικό κλωβό ή κλούβα. Όταν η κλώσα πάψει να έρχεται σε επαφή με τη φωλιά, το ένστικτο εξασθενεί σταδιακά και αρχίζει να επιστρέφει στη συνηθισμένη της συμπεριφορά.
Το διάστημα επαναφοράς της κλώσας σε κοινή κότα κυμαίνεται από 3 έως 6 μέρες. Κάποιες όρνιθες όμως διατηρούν το ένστικτό τους ακόμη και βδομάδες. Αφού πάψει η κότα μας να παρουσιάζει την συμπεριφορά της κλώσας μπορεί να επιστραφεί και πάλι στο σμήνος για να αρχίσει την νέα παραγωγή αυγών της.
Η φυσική επώαση, παρά τα προβλήματα και τις δυσκολίες της είναι μία από τις ομορφότερες και πιο εποικοδομητικές εμπειρίες που μπορεί να αποκτήσει ο ορνιθοτρόφος. Μια διαδικασία που αν τη δοκιμάσετε θα σας γεμίσει χαρές, συγκινήσεις αλλά και έντονα συναισθήματα.
Διαχείριση και εκτροφή ορτυκιών
Επώαση και εκκόλαψη αυγών όρνιθας με τη φυσική μέθοδο
Αργά ή γρήγορα, φθάνει η στιγμή για τον κάθε ερασιτέχνη πτηνοτρόφο που αποφασίζει να αποκτήσει μερικούς δικούς του νεοσσούς, έχοντας ως στόχο να εμπλουτίσει ακόμη περισσότερο το σμήνος του.
Ως γνωστόν, υπάρχουν δύο μέθοδοι με τις οποίες κάποιος μπορεί να αποκτήσει νεοσσούς. Τις διακρίνουμε στην τεχνητή και τη φυσική επώαση.
- Η τεχνητή επώαση, καλώς ή κακώς αποτελεί τον πιο σίγουρο τρόπο επώασης αυγών μιας και η μηχανή ελέγχεται αποκλειστικά από εμάς. Έτσι, δεν παρουσιάζει σε καμία περίπτωση τις ανάγκες που έχει μια κλώσα.
- Η φυσική επώαση απαιτεί προσοχή, υπομονή, ελεύθερο χρόνο και μεθοδικότητα προκειμένου να καταφέρει η κότα μας να φέρει εις πέρας τη διαδικασία. Αν κάποιος αδυνατεί να δείχνει καθημερινή συνέπεια και ενδιαφέρον, είναι προτιμότερο για όλους να προτιμήσει την πρώτη μέθοδο.
Η κατάλληλη εποχή για την παραγωγή νεοσσών
Θα αναφερθούμε αρχικά στον βασικότερο κανόνα που πρέπει να τηρεί κάθε σωστός πτηνοτρόφος που σέβεται τα πουλιά του. Αυτός αφορά στην εποχή που πρέπει να επιλέγουμε για να παράγουμε νεοσσούς. Η επώαση θα πρέπει να αρχίζει από τα τέλη Σεπτέμβρη και να ολοκληρώνεται στις αρχές του Ιούνη.Το καλοκαίρι οι κότες μας πρέπει να σταματούν την αναπαραγωγή και να προετοιμάζονται για την εποχική τους πτερόρροια. Το να αφήνουμε την κότα να επωάζει αυγά ενώ η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι υψηλή, είναι μαρτύριο για εκείνη. Είναι τόσο αφοσιωμένες μητέρες που προσπαθούν πάντα να ολοκληρώσουν το έργο τους χωρίς να αποθαρρύνονται από τις υψηλές θερμοκρασίες, γεγονός που τις καθιστά ευάλωτες στη ζέστη.
Ακόμη, τα ποσοστά θνησιμότητας των νεοσσών το καλοκαίρι είναι υψηλά και όσοι καταφέρνουν να εκκολαφθούν παρουσιάζουν ασθενική εικόνα.
Η κλώσα
Πριν απ' οτιδήποτε, χρειαζόμαστε φυσικά μια κότα κλώσα. Το βασικό αρχικά είναι να βρούμε ή καλύτερα να καταλάβουμε ότι μια όρνιθά μας κλωσά. Δυστυχώς, στις βιομηχανικά "κατασκευασμένες" φυλές (legorns, Isa brown, red star κ. Α.) η διάθεση για επώαση είναι πολύ μειωμένη λόγο της μακροχρόνιας παραγωγής τους με την τεχνητή μέθοδο. Με τα στατιστικά στοιχεία να μας δείχνουν ότι μόνο μία στις εκατό μπορεί κάποια στιγμή να αναπτύξει αυτό το ένστικτο, μάλλον δεν πρέπει να περιμένουμε και πολλά από αυτές.Οι πιο κατάλληλες κλώσες, όπως έχει αποδειχθεί εδώ και χρόνια είναι οι ντόπιες αλλά και οι μικρόσωμες φυλές ορνίθων. Το ένστικτο τους έχει διατηρηθεί καλά φυλαγμένο, σαν ένα σπουδαίο χάρισμα που τους παρέδωσαν οι άγριοι πρόγονοί τους.
Υπάρχουν όμως και οι νέες φυλές ορνίθων μπορούν να ανταποκριθούν στην επίτευξη του στόχου μας. Φυλές όπως οι Brahma, Silkies, Barnevelder, Cochins και άλλες πολλές έχουν καλά ποσοστά επιτυχούς ανατροφής νεοσσών. Μπορεί να χρησιμοποιήσουμε κάποια από αυτές τις φυλές αλλά θα χρειαστεί λίγη προσοχή για να διαπιστώσουμε αν κάποια από τις κυρίες κλωσά.
Πως ξεχωρίζουμε μία κλώσα
Η κότα κλώσα περνάει περισσότερο χρόνο στη φωλιά, μένει εκεί το βράδυ, σταματά την παραγωγή αυγών, αποφεύγει επιδεικτικά τον πετεινό, φουσκώνει έντονα τα φτερά της και βγάζει προειδοποίητικές κραυγές, τόσο σε εμάς όσο και σε υπόλοιπα ζώα. Επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις το χρώμα του λειριού γίνεται ωχρό και πέφτει προς τα πλάγια.Όταν εντοπίσουμε μία κλώσα δεν χρειάζεται να βιαστούμε να τις δώσουμε αυγά. Για να μετατραπεί μια απλή κότα σε κλώσα, πρέπει να περάσει ένα μικρό διάστημα 3-4 ημερών. Σε αυτό το διάστημα ή κότα θα ρίξει μερικά πούπουλα από την κοιλιά της ώστε να έχει πιο άμεση επαφή με τα αυγά και θα ανεβάσει την κατάλληλη θερμοκρασία για την επώαση των αυγών της.
Μέχρι να ολοκληρώσει η κότα μας αυτή τη διαδικασία και να γίνει και επισήμως κλώσα, δεν πρέπει να τις δώσουμε τα αυγά που έχουμε μαζέψει για να επωάσει αλλά να της παρέχουμε μερικά ψεύτικα ομοιώματα ή άγονα αυγά όπως αυτά των super markets.
Κατάλληλη ηλικία κλώσας
Μία νεαρή κότα είναι κατάλληλη για κλώσα από το πρώτο κιόλας αυγό, αφού θεωρητικά ο οργανισμός της έχει προετοιμαστεί για ένα τέτοιο σκοπό. Η κότα γεννά, ανάλογα με τη φυλή, από 8 μέχρι και 16 αυγά και έπειτα κάθεται να τα κλωσήσει. Αναγνωρίζει πως έχει κάνει περισσότερα αυγά από όσα μπορεί να καλύψει με τα φτερά της και αυτομάτως καταλαβαίνει ότι αυτά δεν πρέπει να παραμεληθούν. Κάπως έτσι αρχίζει η κότα μας να κλώθει.Αυτός είναι και ένας καλός τρόπος για να γίνουν τα πρωτάρικα πουλιά κλώσες. Αν η κότα γεννάει σε ατομική φωλιά, την αφήνουμε να γεννήσει όσα αυγά νομίζει και στη συνέχεια δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να περιμένουμε.
Οι κότες ηλικίας μεγαλύτερης των 7 ετών είναι προτιμότερο να αποσύρονται από την ανατροφή των μικρών μιας και οι ικανότητες τους σιγά σιγά ατονούν και αυτό μπορεί να επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα στην προσπάθειά μας. Επίσης, βαριές και παχουλές κότες θα πρέπει να απορρίπτονται από την διαδικασία. Είναι πολύ επίφοβο να σπάσουν άθελά τους τα αυγά ή και να ποδοπατήσουν αργότερα τους νεοσσούς.
Η φωλιά
Αφού λοιπόν έρθει η κατάλληλη εποχή και βρούμε την κοτούλα που θα επωάσει τα αυγά μας, πρέπει στη συνέχεια να βρούμε και την ειδική φωλιά που θα συμβάλει στη σωστή επώαση και την υγιή ανάπτυξη των εμβρύων.Η θέση της φωλιάς δεν πρέπει να επιτρέπει στις υπόλοιπες όρνιθες να έρχονται σε επαφή με την κλώσα μας για να μη γεννούν στη φωλιά της και γενικότερα για να μην την απασχολούν και την εμποδίζουν από την επίτευξη του έργου της.
Στις κότες αρέσουν οι ημιφωτεινές φωλιές που είναι καλυμμένες από όλες τις πλευρές, εκτός από την είσοδο. Έτσι η κότα νιώθει μεγαλύτερη ασφάλεια αφού δεν γίνεται αντικείμενο παρακολούθησης ή στόχος διάφορων αρπακτικών ζώων. Τα μικρά πλαστικά βαρέλια και τα ξύλινα κουτιά είναι πολύ καλές επιλογές για φωλιές.
Η θέση και το υλικό φωλιάς
Μέσα τη φωλιά στρώνουμε φρέσκο καθαρό άχυρο ή πριονίδι για να διατηρούνται ζεστά τα αυγά όταν θα σηκώνεται η κότα. Προληπτικά είναι καλό βάζουμε κάτω από το υπόστρωμα της φωλιάς κάποια ειδική ψειρόσκονη ή να ανακατεύουμε το υλικό με ψιλοκομμένη ακονιζιά. Έτσι μειώνουμε τις πιθανότητες να κολλήσει η φωλιά και η κλώσα μας επικίνδυνα παράσιτα για την υγεία τους όπως η κόκκινη ψείρα.Αν θελήσετε να μετακινήσετε την κλώσα σας σε άλλη φωλιά, πρέπει να το κάνετε τη νύχτα όπου η κότα δεν βλέπει καθαρά και έτσι δεν αναστατώνεται από τη μετακίνηση.
Αφού τοποθετήσετε τη φωλιά στη νέα της θέση, μη βιαστείτε να δώσετε στην κότα τα αυγά. Πρέπει πρώτα να είστε απολύτως σίγουροι ότι θα δεχθεί τη νέα της φωλιά. Δώστε της 1-2 μέρες χρόνο ώστε να βεβαιωθείτε ότι δεν θα προσπαθήσει να επιστρέψει στην παλιά της τοποθεσία. Κλώσες που δεν είναι έτοιμες πιθανόν να σπάσουν και να φάνε τα αυγά που θα τους δώσετε.
Υπομονή και προσοχή λοιπόν.
Η παροχή των αυγών
Ήρθε λοιπόν ή ώρα να δώσουμε στην κότα μας τα αυγά που έχουμε επιλέξει. Για καλύτερα αποτελέσματα επιλέγουμε στρογγυλά, ομοιόμορφα αυγά με υγιές κέλυφος, χωρίς ανωμαλίες. Μικρά αυγά με έντονη μυτερή μύτη είναι καλό να αποφεύγονται, όπως φυσικά και τα αυγά με ραγίσματα ή με μαλακό κέλυφος, τα οποία πρέπει να απορρίπτονται κατευθείαν.Είναι προτιμότερο τα αυγά να είναι 3 ημερών και άνω ενώ δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις 14 ημέρες φύλαξης. Η υγρασία του χώρου φύλαξης καλό είναι να βρίσκεται γύρω στα 75% ενώ η θερμοκρασία στους 14 έως 16 βαθμούς. Αποθηκεύουμε τα αυγά πάνω σε μεταλλικές σχάρες ή ξύλινες επιφάνειες.
Αφού ετοιμάσουμε τα αυγά, ανασηκώνουμε ελαφρώς την κότα και αρχίζουμε να τα τοποθετούμε ένα ένα από κάτω της.
Tip: Ένας τρόπος για να διαπιστώσετε αν η κλώσα σας είναι έτοιμη να επωάσει, είναι να της προσφέρετε μπροστά της ένα αυγό. Αν εκείνη το τραβήξει με το ράμφος της και το τοποθετήσει κάτω από την κοιλιά της, τότε βρίσκεστε σε καλό δρόμο.
Ανάλογα με το μέγεθος της κότας, υπολογίζουμε τον αριθμό των αυγών που θα της δώσουμε. Μια νάνα κλώσα για παράδειγμα δεν θα χωρέσει πάνω από 8 μεγάλα αυγά. Το μυστικό πάντοτε είναι να βάζουμε στην κλώσα όσα αυγά μπορεί να σκεπάσει και στη συνέχεια να αφαιρούμε δύο. Τα λιγότερα εδώ είναι και περισσότερα.
Σε πρωτάρες κότες είναι καλύτερα να μην χορηγούμε πολλά αυγά ώστε να μπορούν να διαχειριστούν τον αριθμό των νεοσσών με ασφάλεια.
Η επώαση ξεκινά
Παλαιότερα άφηναν τις κότες 3 με 4 ημέρες συνεχόμενες στη φωλιά, με το σκεπτικό ότι αν τις σηκώνουν συχνά θα χαλούσαν τα αυγά. Αυτό όμως είναι τελείως λάθος. Η κότα είναι απαραίτητο να κάνει καθημερινά ένα διάλειμμα 15 λεπτών, στο οποίο έχει τη δυνατότητα να τρέφεται, να πίνει νερό, να τεντώνει τα άκρα της, να περιποιείται το πτέρωμα της κλπ.Η πρόσβαση της κλώσας μας σε αμμόλουτρο είναι απαραίτητη ώστε να μπορεί να ανακουφίζεται και να χαλαρώνει.
Περισσότερα για το αμμόλουτρο των οικόσιτων πτηνών.
Η διατροφή της κλώσας κατά τη διάρκεια της επώασης δεν πρέπει να περιλαμβάνει μαλακές τροφές (φύραμα, λαχανικά κ. Α.), καθώς αυτές μπορούν να προκαλέσουν διάρροια ή οργανικές δυσλειτουργίες. Η κότα αφοδεύει μόνο όταν σηκώνεται από τη φωλιά και τα αυγά της. Οι κουτσουλιές που κρατάει μέσα της είναι επικίνδυνο να μουχλιάσουν αφού η κότα, όπως και όλα τα πτηνά, αφοδεύει συχνά για να αποφύγει τέτοια προβλήματα.
Θα παρατηρήσετε κιόλας ότι οι κουτσουλιές που θα κάνει στο διάλειμμα της θα είναι αισθητά μεγαλύτερες από το φυσιολογικό τους μέγεθος και θα έχουν μια έντονη και άσχημη μυρωδιά. Αυτό συμβαίνει λόγο της κατακράτησης υγρών. Προτιμούμε, επομένως, στερεές τροφές όπως το καλαμπόκι και το κριθάρι.
Επίσης, τα αυγά πρέπει να αερίζονται για να απορροφούν φρέσκο καθαρό αέρα, οπότε μην φοβάστε ότι θα κρυώσουν. Ο χρόνος των 15 λεπτών είναι ασφαλής για να μην τους συμβεί τίποτε.
Για την επιστροφή της κλώσας στη φωλιά χρειάζεται προσοχή. Προσέχουμε να μην πατήσει πάνω στα αυγά και τα τραυματίσει αλλά και να μην τα λερώσει με τα πόδια της. Την τοποθετούμε απαλά πάνω στα αυγά και εκείνη με την σειρά της, κουνώντας την κοιλιά της για να τα ξανά μαζέψει, θα συνεχίσει αφοσιωμένα το έργο της.
Την 7η ημέρα γίνεται η ωοσκόπηση για να δούμε ποια από τα αυγά μας είναι γονιμοποιημένα και ποια όχι. Τα άσπορα θα πρέπει να αφαιρούνται για να δίνεται ζωτικός χώρος στα υπόλοιπα. Αν δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε αν κάποιο αυγό μας είναι ζωντανό, πρέπει να το σημειώνουμε και να το ελέγχουμε τις επόμενες ημέρες.
Περισσότερα για την ωοσκόπηση των επωαζόμενων αυγών.
Η ζωή μέσα στο αυγό αρχίζει να δημιουργείται από το πρώτο κιόλας 24ωρο. Η κότα μας φροντίζει να αλλάζει τη θέση των αυγών της (να τα γυρνάει), προκειμένου αυτά να δέχονται την απαραίτητη θερμότητα σε κάθε τους πλευρά.
Αν εξετάζαμε καθημερινά το αυγό επώασης θα μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε με ακρίβεια την εξέλιξη του εμβρύου. Από τα αρχικά κύτταρα σχηματίζονται πολλά στρώματα που διαφοροποιούνται ξανά σε διαφορετικούς κυτταρικούς σχηματισμούς που αποτελούν το λεγόμενο βλαστόδερμα.
Το βλαστόδερμα περιλαμβάνει τρεις διαφορετικούς τύπους εξέλιξης, όπου αφορούν:
- το εξώδερμα, από το οποίο θα σχηματιστούν τα εξωτερικά μέρη του πτηνού, όπως το δέρμα, τα φτερά, τα πόδια ή ράχη και το νευρικό σύστημα.
- το μεσόδερμα, από το οποίο θα προκύψουν τα όργανα αναπαραγωγής οι μύες, τα οστά και θα σχηματιστεί ο χυμός της ζωής, το αίμα.
- το ενδόδερμα, που είναι υπεύθυνο για τον σχηματισμό των αναπνευστικών οργάνων, των αδένων καθώς και των πεπτικών οργάνων.
Δείτε ακόμη: Η εσωτερική άποψη του αυγού.
Την 16η μέχρι 17η μέρα ο νεοσσός παύει να εξαρτάται από την κλειστή κυκλοφορία του αυγού και εισχωρεί το ράμφος τους στον αεροθάλαμο. Πλέον μπορεί να αναπνέει κανονικά με τα ρουθούνια του και να εισέρχεται φρέσκος αέρας στα πνευμόνια του. Αρχίζει να παράγει μικρούς ήχους και να επικοινωνεί με την όρνιθα. Η επικοινωνία αυτή είναι πολύ σημαντική για την μετέπειτα πορεία του.
Η κλώσα "δένεται" με τα μικρά της και από εκείνη τη στιγμή η πιθανότητα να εγκαταλείψει τη φωλιά της γίνεται πολύ μικρή. Τόσο αυτή όσο και τα μικρά της μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τις φωνές τους ανάμεσα σε διάφορους άλλους ήχους. Αυτό θα αποτελέσει ένα σημαντικό κομμάτι για την μετέπειτα ανατροφή τους.
Η εκκόλαψη
Έπειτα από 21 ημέρες επώασης οι νεοσσοί αρχίζουν σιγά σιγά να αφήνουν το μικρό τους ασβεστούχο περίβλημα. Η φύση έχει δημιουργήσει έτσι τον νεοσσό ώστε να είναι προσανατολισμένος με το επάνω μέρος του σώματος του προς τον αεροθάλαμο. Τα πόδια είναι κολλημένα στο σώμα με κατεύθυνση επίσης προς τον αεροθάλαμο ενώ το κεφάλι αρχικά είναι χωμένο κάτω από την δεξιά φτερούγα.Ο νεοσσός έπειτα αρχίζει με τη βοήθεια του κερατώδους εξογκώματος που βρίσκεται στο επάνω μέρος του ράμφους του (δόντι του αυγού) να σπάει το κέλυφος. Ταυτόχρονα σπρώχνει με τα πόδια του, προς την αντίθετη κατεύθυνση με αποτέλεσμα το αυγό να αρχίζει να διαχωρίζεται στη μέση.
Παρόλο που το κέλυφος του αυγού είναι εύθραυστο, ο νεοσσός πραγματοποιεί μια κανονική πάλη για να απελευθερωθεί. Σε αυτό τον αγώνα τους δεν θα πρέπει να επεμβαίνουμε εμείς σχεδόν ποτέ. Αν το κοτοπουλάκι είναι υγιές και δυνατό θα καταφέρει να εκκολαφτεί από μόνο του. Σε σπάνιες περιπτώσεις όπου το αυγό έχει σχηματίσει άνοιγμα αλλά ο νεοσσός αργεί υπερβολικά να εκκολαφτεί, μπορούμε να επέμβουμε.
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ο νεοσσός θα χρειαστεί αρκετές ώρες για να εκκολαφτεί, κάνοντας ενδιάμεσα αρκετά διαλείμματα για να ξεκουραστεί. Επομένως, μην βιαστείτε να τον βοηθήσετε, ειδάλλως τα αποτελέσματα ενδέχεται να είναι ολέθρια για τον μικρό μας φίλο.
Η όρνιθα δεν βοηθάει τα μικρά της να εκκολαφθούν παρά μόνο περιμένει υπομονετικά την εκκόλαψη τους.
Αφού εκκολαφθεί, ο νεοσσός αρχικά είναι αδύναμος και υγρός. Χάρις την θερμότητα που παράγει όμως η κλώσα, έπειτα από μερικές ώρες αποκτά την τελική του μορφή. Καλύτερα τις πρώτες ώρες να μην ενοχλούμε τους νεοσσούς γιατί είναι πολύ ευαίσθητοι στις εναλλαγές της θερμοκρασίας. Η μόνη βοήθεια που μπορούμε να τους προσφέρουμε είναι να απομακρύνουμε από την φωλιά τα σπασμένα κελύφη των αυγών.
Μέχρι το πρώτο 24ωρο η προσφορά τροφής και νερού δεν είναι απαραίτητη. Ο νεοσσός έχει απορροφήσει και το τελευταίο ίχνος κρόκου από το αυγό προτού εκκολαφθεί και έτσι είναι διατροφικά καλυμμένος. Με λίγη προσοχή θα παρατηρήσετε και υπολείμματα τροφής στο εσωτερικό των σπασμένων κελυφών.
Όπως αναφέρθηκε, κάποιοι νεοσσοί καθυστερούν να εκκολαφθούν. Άλλοι μπορεί να γεννηθούν νωρίτερα από το αναμενόμενο ενώ άλλοι να καθυστερήσουν και μια ημέρα παραπάνω. Πολλές φορές η κότα παρασύρεσαι από τις φωνές και την κίνηση των ήδη εκκολαφθέντων νεοσσών και αρχίζει να σηκώνεται από τα αυγά της. Αυτό φυσικά και είναι ένα πρόβλημα μιας και για να εκκολαφθούν οι εναπομείναντες νεοσσοί χρειάζονται σταθερή θερμοκρασία αλλιώς παθαίνουν από υποθερμία.
Για το λόγο αυτό και εφόσον παρατηρήσουμε μια τέτοια κίνηση από την κότα μας, είναι προτιμότερο να μετακινούμε τους νεοσσούς σε ζεστό μέρος όπου η κλώσα δεν θα μπορεί να τους ακούει και επομένως θα συνεχίσει ατάραχη το έργο της. Μετά την εκκόλαψη και των τελευταίων νεοσσών επιστρέφουμε όλους τους νεοσσούς στην φωλιά και τους εμπιστευόμαστε ξανά στην προστασία της κλώσας μας.
Έτσι, τελειώνει ένα σημαντικό κομμάτι της εξέλιξης, γεγονός το οποίο σηματοδοτεί την σταδιακή προετοιμασία των νεοσσών μας σε ένα νέο τρόπο ζωής, τελείως πρωτόγνωρο από ότι αντιλαμβάνονταν μέχρι στιγμής.
Οι κότες γενικότερα είναι πίστες, ατρόμητες μητέρες που δεν διστάζουν να τα βάλουν με οποιοδήποτε ζώο απειλήσει την ησυχία των μικρών τους. Δυστυχώς όμως υπάρχουν και οι εξαιρέσεις αυτών που σκοτώνουν ή εγκαταλείπουν τα μικρά τους χωρίς εμφανή λόγο και αιτία.
Την πρώτη φορά αυτή η συμπεριφορά μπορεί ίσως να οφείλεται στην απειρία της κλώσας. Όταν όμως το φαινόμενο επαναλαμβάνεται τότε οι κλώσες αυτές θα πρέπει να απορρίπτονται από αυτή την διαδικασία. Μέχρι στιγμής δεν έχει ανακαλυφθεί η αιτία αυτής της συμπεριφοράς.
Πιθανές αιτίες αποτυχιών κατά την εκκόλαψη
Θα πρέπει να γίνει σαφές πως τα πράγματα δεν βαίνουν πάντα καλώς. Μερικοί από τους νεοσσούς μας μπορεί να αντιμετωπίσουν αρκετές δυσκολίες κατά την επώαση και εκκόλαψη που πιθανώς να τους στοιχίσουν την ίδια τους την ζωή. Μερικά προβλήματα, καθώς και οι αιτίες που τα προκαλούν, είναι:- Αυγά χωρίς ενδείξεις εξέλιξης: Λίγοι ή περισσότεροι πετεινοί από όσους χρειάζονται σε ένα κοτέτσι, κακή κατάσταση του σμήνους, αυγά με μεγάλο χρόνο φύλαξης (για επώαση) ή αυγά αποθηκευμένα σε χώρο με πολύ χαμηλή θερμοκρασία.
- Νεκρωμένα αυγά ή έμβρυα: Λανθασμένη θερμοκρασία (πολύ χαμηλή - πολύ υψηλή), μη επαρκής προσφορά οξυγόνου, λάθη κατά την αναστροφή των αυγών. Δείτε εμβρυική νέκρωση.
- Ραμφισμένα αυγά με νεκρούς νεοσσούς στο κέλυφος: Ανεπαρκής υγρασία, ξαφνικές εναλλαγές της θερμοκρασίας (κρύο - ζέστη). Δείτε: Ο ρόλος της υγρασίας του χώρου στην αναπαραγωγή των πτηνών.
- Νεοσσοί με δισπαλσίες: Κληρονομικότητα, αιμομιξίες, μη επαρκής θερμοκρασία.
- Μικροί νεοσσοί: Πολύ μικρά αυγά, πολύ χαμηλή υγρασία ή πολύ υψηλές θερμοκρασίες επώασης.
- Μεγάλοι, μαλακοί νεοσσοί: Πολύ χαμηλή θερμοκρασία επώασης, πολύ υψηλή υγρασία με ανεπαρκή αερισμό.
- Πρώιμη εκκόλαψη: Πολύ υψηλές θερμοκρασίες επώασης.
- Αργοπορημένη εκκόλαψη: Πολύ χαμηλή θερμοκρασία επώασης.
Ανεπιθύμητη επώαση αυγών
Παρόλο που ορισμένοι δυσκολεύονται να αποκτήσουν μια όρνιθα που κλωσά, κάποιοι άλλοι αντιμετωπίσουν ακριβώς αντίθετο πρόβλημα. Πολλές όρνιθες ξεκινούν να επωάζουν ταυτόχρονα με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής αυγών και την αναταραχή στο σμήνος. Ακόμη, μπορεί κάποιος να μην επιθυμεί την παραγωγή νεοσσών με αυτή τη μέθοδο ή να έχει αποκτήσει ήδη αρκετούς. Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή και ως ανεπιθύμητη επώαση.Για την αποφυγή ανεπιθύμητων επωάσεων ο ορνιθοτρόφος πρέπει να αποτρέψει τα πτηνά του από αυτή τη διαδικασία. Η πιο κατάλληλη μέθοδος "ξεκλωσήματος" είναι η απομάκρυνσης της όρνιθας από τη φωλιά και η τοποθέτηση της σε ειδικό κλωβό ή κλούβα. Όταν η κλώσα πάψει να έρχεται σε επαφή με τη φωλιά, το ένστικτο εξασθενεί σταδιακά και αρχίζει να επιστρέφει στη συνηθισμένη της συμπεριφορά.
Το διάστημα επαναφοράς της κλώσας σε κοινή κότα κυμαίνεται από 3 έως 6 μέρες. Κάποιες όρνιθες όμως διατηρούν το ένστικτό τους ακόμη και βδομάδες. Αφού πάψει η κότα μας να παρουσιάζει την συμπεριφορά της κλώσας μπορεί να επιστραφεί και πάλι στο σμήνος για να αρχίσει την νέα παραγωγή αυγών της.
Η φυσική επώαση, παρά τα προβλήματα και τις δυσκολίες της είναι μία από τις ομορφότερες και πιο εποικοδομητικές εμπειρίες που μπορεί να αποκτήσει ο ορνιθοτρόφος. Μια διαδικασία που αν τη δοκιμάσετε θα σας γεμίσει χαρές, συγκινήσεις αλλά και έντονα συναισθήματα.
Σχετικό περιεχόμενο
Το κοτέτσι και η αναπαραγωγή της κόταςΔιαχείριση και εκτροφή ορτυκιών
