Είναι γεγονός πως σε όλα τα πτηνά η φωλιά, η επιλογή της κατάλληλης θέσης της, η κατασκευή της και η διατήρησή της σε άρτια λειτουργικά κατάσταση, είναι ένα αντιπροσωπευτικό στοιχείο της κοινωνικής ζωής τους.
Η λέξη φωλιά συνειρμικά οδηγεί στις αριστουργηματικές κατασκευές κυπελλοειδούς σχήματος ή επίπεδου, όπως οι σχεδόν εναέριες των πελαργών, όπου και εναποτίθενται τα αυγά και πραγματοποιείται η ανατροφή των νεοσσών.
Τα πτηνά, αναλόγως των ειδικών χαρακτηριστικών και του βιότοπού τους, είναι δυνατόν να χρησιμοποιούν και άλλων ειδών τεχνάσματα ή πρακτικές, όπως είναι περιπτώσεις σαν των βασιλικών και αυτοκρατορικών πιγκουίνων που δεν φτιάχνουν καθόλου φωλιά, αφού λόγω του ψύχους της περιοχής τους, επωάζουν τα αυγά τους στην πτυχή ανάμεσα στα πόδια και την κοιλιά τους ή περιπτώσεις σαν των λεγόμενων "παρασιτικών", όπως ο Κισσόκουκος, που εναποθέτουν τα αυγά τους σε ξένες φωλιές.
Η μικρότερη φωλιά ανήκει στα Κολιμπρί, μικρό κύπελλο, μήκους 2εκ. και ύψους 2-3 εκ.
Από τις μεγαλύτερες θεωρούνται αυτές του Scrubflow, ανάχωμα με διάμετρο γύρω στα 11 μ. και ύψος περίπου 5μ. αλλά και του Bald Eagle με βάρος έως και ενός τόνου.
Οι φωλιές μπορεί να είναι μια απλή ξυσμένη λακκούβα, λαγούμια ή ανάχωμα στο έδαφος, κυπελλοειδείς, σφαιρικές ή πλατφόρμες σε δέντρα, τρύπες σε βράχους ή κοιλότητες δέντρων, όπως συνηθίζουν τα περισσότερα είδη παπαγάλων, χτιστές κάποιων κορακοειδών αλλά και επιπλέουσες υδρόβιων πτηνών.
Μια φωλιά είναι δυνατόν να χρησιμοποιείται εφάπαξ ή να ανακαινίζεται και να φιλοξενεί γενιές νεοσσών επί σειρά ετών (έχουν αναφερθεί έως και 50 έτη, κυρίως στα μονογαμικά είδη).
Πιο συγκεκριμένα, επιβεβαιώθηκε ότι τα αρωματικά βότανα αξιολογούνται και βάσει της μυρωδιάς τους ενώ παράλληλα η οσφρητική ικανότητα των πουλιών, είναι ιδιαίτερα οξυμένη κατά την αναπαραγωγική περίοδο. [1]
Στον αγώνα τους για επιβίωση τα πτηνά, πέραν των θηρευτών, της πιθανής έλλειψης τροφής και των αρνητικών καιρικών συγκυριών, έχουν ν' αντιμετωπίσουν ύπουλους και ενοχλητικούς εχθρούς, όπως είναι τα παράσιτα ή η υπερβολική ανάπτυξη παθογόνων οργανισμών κατά την διάρκεια της επώασης, λόγω της υγρασίας και της υψηλής θερμοκρασίας στη φωλιά. Ο ισχυρός σύμμαχος που έχουν και μπορεί να συνδράμει έναντι αυτού, βρίσκεται σε φυτά με αιθέρια έλαια και υψηλή περιεκτικότητα σε πτητικές ενώσεις.
Κατά τις ερωτοτροπίες, αποφασιστικό ρόλο για την επιλογή από το θηλυκό του ερωτικού του συντρόφου, διαδραματίζει η προσφορά βοτάνων, εκ μέρους του αρσενικού. Παρατηρήσεις δείχνουν ότι αυτά τα βότανα δεν αποτελούν απαραίτητα μέρος μιας εύκολα προσβάσιμης τοπικής χλωρίδας.
Η παροχή αυτή, πάντα εκ μέρους του αρσενικού, συνεχίζεται μέχρι την αποπεράτωση της φωλιάς, αποτελώντας το επιφανειακό στρώμα της ενώ λήγει περίπου 5 μέρες πριν την εναπόθεση του πρώτου αυγού.
Αν και κατ' αρχήν η συμπεριφορά αυτή θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως εντυπωσιασμός χάριν του φλερτ, μελέτες εστιασμένες κυρίως σε κοινωνικά είδη πτηνών, που αναπαράγονται σε αποικιακές συστοιχίες, με πολυετή χρήση των ίδιων φωλιών (παράγοντες δηλαδή που ευνοούν τη μετάδοση αλλά και τον πολλαπλασιασμό των εξωπαρασίτων), οδήγησαν σε άκρως εντυπωσιακά συμπεράσματα, σε σχέση με το είδος των φυτών και τα συγκριτικά αποτελέσματα της χρήσης τους, σε αντιδιαστολή με την έλλειψή τους.
Τα πτηνά αναλόγως του βιοτόπου τους και της διαθεσιμότητας αρωματικών φυτών προσαρμόζουν τις προτιμήσεις τους από τόπο σε τόπο, αλλά το κοινό χαρακτηριστικό όλων είναι πως επιλέγουν φυτά και αρωματικά βότανα με μεγάλη περιεκτικότητα σε πτητικές ενώσεις.
Έτσι ο πελεκάνος wood stork (Mycteria americana) χρησιμοποιεί το κυπαρίσσι, το κερί μυρτιάς (Myrica cerifera) και το πεύκο. Η Γαλαζοπαπαδίτσα (Parus caeruleus) στην Κορσική, φαίνεται να προτιμά τη λεβάντα, τη μέντα, την αχιλλέα-χιλιόφυλλο ή αγριαψιθιά.
Τα Ψαρόνια στη Γερμανία μεταφέρουν πάνω από 70 αρωματικά φυτά στις φωλιές τους με ιδιαίτερη προτίμηση σε όσα έχουν υψηλές συγκεντρώσεις πτητικών, όπως το Ηράκλειο το σφονδύλιο, την αγριαψιθιά (Achillea millefolia), το Μυρώνι (Anthriscus sylvestris), την Κουφοξυλιά (Sambucus niger), ενώ στο περιβάλλον διαβίωσής τους υπάρχει στην εγγύτητά τους πληθώρα άλλων διαθέσιμων χορταρικών όπως τριφύλλι (Trifolium pratense ) και πικραλίδα (Taraxacum officinale).
Εξαιρετικό παράδειγμα αποτελούν τα σπουργίτια του Ακρωτηρίου στην Αφρική, για τα οποία διαπιστώθηκε η ύπαρξη του φυτού Ελίχρυσο (Helichrysum pumilio) στις φωλιές τους, του οποίου μία και μοναδική ρίζα υφίστατο στο πλέον απομακρυσμένο σημείο από αυτές, καθώς και του σε σχετική σπανιότητα στην περιοχή θυμαριού. [3]
Πειράματα σε κλουβιά επίσης κατέδειξαν ότι τα αρσενικά προτιμούσαν φυτά πιο πλούσια σε πτητικές ενώσεις όταν έχουν επιλογή. [2] Ακόμα νεαρά αρσενικά Ψαρόνια, ταϊσμένα στο χέρι και μεγαλωμένα σε κλουβί, χωρίς προηγούμενη σεξουαλική εμπειρία, φαίνεται να δείχνουν άμεση προτίμηση στο χιλιόφυλλο έναντι άλλων χορταρικών.
Σε συγκριτικές μελέτες 5 ετών σε 150 φωλιές, άλλες εφοδιασμένες με αρωματικά βότανα και άλλες με απλό γρασίδι, σε Ψαρόνια στην Γερμανία, απεδείχθη ότι:
Τα αρσενικά ψαρόνια κατά την δεύτερη αναπαραγωγική περίοδο, αυξάνουν το ποσοστό των αρωματικών βοτάνων, δεδομένης της αύξησης της θερμοκρασίας και της επιβάρυνσης της φωλιάς, που έχουν σαν αποτέλεσμα υψηλότερους πληθυσμούς εξωπαρασίτων και παθογόνων οργανισμών. Οι πληθυσμοί αυτοί είναι σαφώς μικρότεροι σε φωλιές με αρωματικά βότανα σε σχέση με αυτές με απλό γρασίδι χωρίς όμως να απουσιάζουν παντελώς.
Φαίνεται μάλιστα πως οι πτητικές ενώσεις λειτουργούν ανασταλτικά στην όρεξη των παρασίτων, γιατί οι εξετάσεις των νεοσσών, εμφανίζουν ταχύτερη ανάπτυξη, αυξημένη μυϊκή μάζα, ανεβασμένο αιματοκρίτη και λιγότερα λεμφοκύτταρα (κάτι που αποδίδεται στο μειωμένο μικροβιακό φορτίο) όσων προέρχονταν από αρωματικές φωλιές έναντι όσων από φωλιές με γρασίδι.
Αυτά οδηγούν στο συμπέρασμα πως τα αρωματικά βότανα, διεγείρουν και ισχυροποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα των νεοσσών και της κλώσσας, απαλλάσσουν από την φαγούρα των παρασίτων, ενισχύουν την όρεξη αλλά και λειτουργούν ηρεμιστικά καταστέλλοντας το άγχος (σημαντική θεωρείται η συμβολή του φυτού Εχινάκεια στην τελευταία αυτή παράμετρο).
Τα συμπεράσματα αυτά ήδη έχουν αρχίσει να υιοθετούνται και να αξιοποιούνται από ανθρώπους που φιλοξενούν πτηνά σε κλουβιά ή κλούβες.
Στο εμπόριο κυκλοφορούν μείγματα αρωματικών βοτάνων ως προσθήκη σε φωλιές ορνίθων, ενώ στις ΗΠΑ, η χρήση των φύλλων του δέντρου Neem, συνιστάται ως αντιπαρασιτική ασπίδα στις φωλιές των οικόσιτων πτηνών (φυτό ίδιας δραστικής ουσίας με την Ακονιζιά).
Αλλά και στη χώρα μας, πρωτοπόροι εκτροφείς παπαγάλων, μεταξύ των υλικών φωλιάς παρέχουν και φύλλα δάφνης.
Δεδομένου ότι υπήρξαν παραδείγματα φωλιών με ποσοστό κάλυψης έως 60% από αρωματικά βότανα, γίνεται αντιληπτό πως η παροχή τους ανάμεσα σε άλλα υλικά επίστρωσης, ίσως μας εκπλήξει και μας απαλλάξει από πολλά προβλήματα υγείας νεοσσών και θηλυκών πουλιών που μας ταλανίζουν.
Φωλιές παπαγάλων και υλικά επίστρωσης
Φωλιές για καρδερίνες και υλικά επίστρωσης
Οι φωλιές των πουλιών στη φύση
Η λέξη φωλιά συνειρμικά οδηγεί στις αριστουργηματικές κατασκευές κυπελλοειδούς σχήματος ή επίπεδου, όπως οι σχεδόν εναέριες των πελαργών, όπου και εναποτίθενται τα αυγά και πραγματοποιείται η ανατροφή των νεοσσών.
Τα πτηνά, αναλόγως των ειδικών χαρακτηριστικών και του βιότοπού τους, είναι δυνατόν να χρησιμοποιούν και άλλων ειδών τεχνάσματα ή πρακτικές, όπως είναι περιπτώσεις σαν των βασιλικών και αυτοκρατορικών πιγκουίνων που δεν φτιάχνουν καθόλου φωλιά, αφού λόγω του ψύχους της περιοχής τους, επωάζουν τα αυγά τους στην πτυχή ανάμεσα στα πόδια και την κοιλιά τους ή περιπτώσεις σαν των λεγόμενων "παρασιτικών", όπως ο Κισσόκουκος, που εναποθέτουν τα αυγά τους σε ξένες φωλιές.
Η μικρότερη φωλιά ανήκει στα Κολιμπρί, μικρό κύπελλο, μήκους 2εκ. και ύψους 2-3 εκ.
Από τις μεγαλύτερες θεωρούνται αυτές του Scrubflow, ανάχωμα με διάμετρο γύρω στα 11 μ. και ύψος περίπου 5μ. αλλά και του Bald Eagle με βάρος έως και ενός τόνου.
Οι φωλιές μπορεί να είναι μια απλή ξυσμένη λακκούβα, λαγούμια ή ανάχωμα στο έδαφος, κυπελλοειδείς, σφαιρικές ή πλατφόρμες σε δέντρα, τρύπες σε βράχους ή κοιλότητες δέντρων, όπως συνηθίζουν τα περισσότερα είδη παπαγάλων, χτιστές κάποιων κορακοειδών αλλά και επιπλέουσες υδρόβιων πτηνών.
Μια φωλιά είναι δυνατόν να χρησιμοποιείται εφάπαξ ή να ανακαινίζεται και να φιλοξενεί γενιές νεοσσών επί σειρά ετών (έχουν αναφερθεί έως και 50 έτη, κυρίως στα μονογαμικά είδη).
Επιλογή υλικών από τα πουλιά για την κατασκευή της φωλιάς
Τα υλικά που επιλέγουν τα πουλιά για τις φωλιές τους στη φύση.Η μεγάλη συμβολή των βοτάνων
Οι παρατηρήσεις των επιστημόνων αναφορικά με την επιλογή των υλικών για την κατασκευή της φωλιάς, της ερωτοτροπίας και της αναπαραγωγικής συμπεριφοράς των πτηνών, είχαν σαν αποτέλεσμα την διεξαγωγή ερευνών που οδήγησαν στην ανατροπή της παγιωμένης μέχρι πρότινος πεποίθησης περί ασθενούς ή ελλιπούς όσφρησής τους.Πιο συγκεκριμένα, επιβεβαιώθηκε ότι τα αρωματικά βότανα αξιολογούνται και βάσει της μυρωδιάς τους ενώ παράλληλα η οσφρητική ικανότητα των πουλιών, είναι ιδιαίτερα οξυμένη κατά την αναπαραγωγική περίοδο. [1]
Στον αγώνα τους για επιβίωση τα πτηνά, πέραν των θηρευτών, της πιθανής έλλειψης τροφής και των αρνητικών καιρικών συγκυριών, έχουν ν' αντιμετωπίσουν ύπουλους και ενοχλητικούς εχθρούς, όπως είναι τα παράσιτα ή η υπερβολική ανάπτυξη παθογόνων οργανισμών κατά την διάρκεια της επώασης, λόγω της υγρασίας και της υψηλής θερμοκρασίας στη φωλιά. Ο ισχυρός σύμμαχος που έχουν και μπορεί να συνδράμει έναντι αυτού, βρίσκεται σε φυτά με αιθέρια έλαια και υψηλή περιεκτικότητα σε πτητικές ενώσεις.
Κατά τις ερωτοτροπίες, αποφασιστικό ρόλο για την επιλογή από το θηλυκό του ερωτικού του συντρόφου, διαδραματίζει η προσφορά βοτάνων, εκ μέρους του αρσενικού. Παρατηρήσεις δείχνουν ότι αυτά τα βότανα δεν αποτελούν απαραίτητα μέρος μιας εύκολα προσβάσιμης τοπικής χλωρίδας.
Η παροχή αυτή, πάντα εκ μέρους του αρσενικού, συνεχίζεται μέχρι την αποπεράτωση της φωλιάς, αποτελώντας το επιφανειακό στρώμα της ενώ λήγει περίπου 5 μέρες πριν την εναπόθεση του πρώτου αυγού.
Αν και κατ' αρχήν η συμπεριφορά αυτή θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως εντυπωσιασμός χάριν του φλερτ, μελέτες εστιασμένες κυρίως σε κοινωνικά είδη πτηνών, που αναπαράγονται σε αποικιακές συστοιχίες, με πολυετή χρήση των ίδιων φωλιών (παράγοντες δηλαδή που ευνοούν τη μετάδοση αλλά και τον πολλαπλασιασμό των εξωπαρασίτων), οδήγησαν σε άκρως εντυπωσιακά συμπεράσματα, σε σχέση με το είδος των φυτών και τα συγκριτικά αποτελέσματα της χρήσης τους, σε αντιδιαστολή με την έλλειψή τους.
Τα πτηνά αναλόγως του βιοτόπου τους και της διαθεσιμότητας αρωματικών φυτών προσαρμόζουν τις προτιμήσεις τους από τόπο σε τόπο, αλλά το κοινό χαρακτηριστικό όλων είναι πως επιλέγουν φυτά και αρωματικά βότανα με μεγάλη περιεκτικότητα σε πτητικές ενώσεις.
Έτσι ο πελεκάνος wood stork (Mycteria americana) χρησιμοποιεί το κυπαρίσσι, το κερί μυρτιάς (Myrica cerifera) και το πεύκο. Η Γαλαζοπαπαδίτσα (Parus caeruleus) στην Κορσική, φαίνεται να προτιμά τη λεβάντα, τη μέντα, την αχιλλέα-χιλιόφυλλο ή αγριαψιθιά.
Blue Tit Nest [2]
Τα Ψαρόνια στη Γερμανία μεταφέρουν πάνω από 70 αρωματικά φυτά στις φωλιές τους με ιδιαίτερη προτίμηση σε όσα έχουν υψηλές συγκεντρώσεις πτητικών, όπως το Ηράκλειο το σφονδύλιο, την αγριαψιθιά (Achillea millefolia), το Μυρώνι (Anthriscus sylvestris), την Κουφοξυλιά (Sambucus niger), ενώ στο περιβάλλον διαβίωσής τους υπάρχει στην εγγύτητά τους πληθώρα άλλων διαθέσιμων χορταρικών όπως τριφύλλι (Trifolium pratense ) και πικραλίδα (Taraxacum officinale).
Εξαιρετικό παράδειγμα αποτελούν τα σπουργίτια του Ακρωτηρίου στην Αφρική, για τα οποία διαπιστώθηκε η ύπαρξη του φυτού Ελίχρυσο (Helichrysum pumilio) στις φωλιές τους, του οποίου μία και μοναδική ρίζα υφίστατο στο πλέον απομακρυσμένο σημείο από αυτές, καθώς και του σε σχετική σπανιότητα στην περιοχή θυμαριού. [3]
Πειράματα σε κλουβιά επίσης κατέδειξαν ότι τα αρσενικά προτιμούσαν φυτά πιο πλούσια σε πτητικές ενώσεις όταν έχουν επιλογή. [2] Ακόμα νεαρά αρσενικά Ψαρόνια, ταϊσμένα στο χέρι και μεγαλωμένα σε κλουβί, χωρίς προηγούμενη σεξουαλική εμπειρία, φαίνεται να δείχνουν άμεση προτίμηση στο χιλιόφυλλο έναντι άλλων χορταρικών.
Σε συγκριτικές μελέτες 5 ετών σε 150 φωλιές, άλλες εφοδιασμένες με αρωματικά βότανα και άλλες με απλό γρασίδι, σε Ψαρόνια στην Γερμανία, απεδείχθη ότι:
Τα αρσενικά ψαρόνια κατά την δεύτερη αναπαραγωγική περίοδο, αυξάνουν το ποσοστό των αρωματικών βοτάνων, δεδομένης της αύξησης της θερμοκρασίας και της επιβάρυνσης της φωλιάς, που έχουν σαν αποτέλεσμα υψηλότερους πληθυσμούς εξωπαρασίτων και παθογόνων οργανισμών. Οι πληθυσμοί αυτοί είναι σαφώς μικρότεροι σε φωλιές με αρωματικά βότανα σε σχέση με αυτές με απλό γρασίδι χωρίς όμως να απουσιάζουν παντελώς.
Φαίνεται μάλιστα πως οι πτητικές ενώσεις λειτουργούν ανασταλτικά στην όρεξη των παρασίτων, γιατί οι εξετάσεις των νεοσσών, εμφανίζουν ταχύτερη ανάπτυξη, αυξημένη μυϊκή μάζα, ανεβασμένο αιματοκρίτη και λιγότερα λεμφοκύτταρα (κάτι που αποδίδεται στο μειωμένο μικροβιακό φορτίο) όσων προέρχονταν από αρωματικές φωλιές έναντι όσων από φωλιές με γρασίδι.
Αυτά οδηγούν στο συμπέρασμα πως τα αρωματικά βότανα, διεγείρουν και ισχυροποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα των νεοσσών και της κλώσσας, απαλλάσσουν από την φαγούρα των παρασίτων, ενισχύουν την όρεξη αλλά και λειτουργούν ηρεμιστικά καταστέλλοντας το άγχος (σημαντική θεωρείται η συμβολή του φυτού Εχινάκεια στην τελευταία αυτή παράμετρο).
Τα συμπεράσματα αυτά ήδη έχουν αρχίσει να υιοθετούνται και να αξιοποιούνται από ανθρώπους που φιλοξενούν πτηνά σε κλουβιά ή κλούβες.
Στο εμπόριο κυκλοφορούν μείγματα αρωματικών βοτάνων ως προσθήκη σε φωλιές ορνίθων, ενώ στις ΗΠΑ, η χρήση των φύλλων του δέντρου Neem, συνιστάται ως αντιπαρασιτική ασπίδα στις φωλιές των οικόσιτων πτηνών (φυτό ίδιας δραστικής ουσίας με την Ακονιζιά).
Αλλά και στη χώρα μας, πρωτοπόροι εκτροφείς παπαγάλων, μεταξύ των υλικών φωλιάς παρέχουν και φύλλα δάφνης.
Δεδομένου ότι υπήρξαν παραδείγματα φωλιών με ποσοστό κάλυψης έως 60% από αρωματικά βότανα, γίνεται αντιληπτό πως η παροχή τους ανάμεσα σε άλλα υλικά επίστρωσης, ίσως μας εκπλήξει και μας απαλλάξει από πολλά προβλήματα υγείας νεοσσών και θηλυκών πουλιών που μας ταλανίζουν.
Media gallery Φωλιών Πτηνών
Σχετικό περιεχόμενο
Φωλιές καναρινιών και υλικά επίστρωσηςΦωλιές παπαγάλων και υλικά επίστρωσης
Φωλιές για καρδερίνες και υλικά επίστρωσης