Τα χρωμοσώματα του φύλου στη γενετική καθορίζουν αν το άτομο που θα προκύψει από την αναπαραγωγή, θα είναι αρσενικό ή θηλυκό. Πώς ακριβώς όμως λειτουργεί ο συγκεκριμένος μηχανισμός στα πτηνά;
Τα σπερματοζωάρια και τα ωάρια ονομάζονται επίσης και σπερματοκύτταρα.
Το σημαντικότερο τμήμα ενός γεννητικού κυττάρου ή οποιουδήποτε κυττάρου, είναι ο πυρήνας. Αυτός περιέχει έναν καθορισμένο αριθμό χρωμοσωμάτων πάνω στα οποία εντοπίζονται γονίδια που ελέγχουν τα κληρονομικά χαρακτηριστικά του ατόμου.
Τα γεννητικά κύτταρα διαφέρουν από τα υπόλοιπα του σώματος ως προς το ότι έχουν μόνο ένα από τα ζεύγη χρωμοσωμάτων που υπάρχουν μέσα στα κύτταρα του σώματος. Στα πουλιά γενικά (στα θηλαστικά ισχύει το αντίθετο) τα χρωμοσώματα φύλου του αρσενικού είναι όμοια μεταξύ τους και σημειώνονται με XX ενώ εκείνα του θηλυκού δεν είναι όμοια και σημειώνονται με ΧΥ.
Κατά την ένωση του σπερματοζωαρίου με το ωάριο το κάθε ζεύγος χρωμοσωμάτων ΧΧ και ΧΥ χωρίζεται για να αποδοθεί το ήμισυ από κάθε σπερματοκύτταρο στο νέο κύτταρο (ζυγωτό) που θα δημιουργηθεί. Ένα από τα δύο Χ του πατέρα μπορεί να ενωθεί με το Χ ή με το Υ της μητέρας δημιουργώντας έτσι είτε ένα ζεύγος ΧΧ (αρσενικό νέο πουλάκι), είτε ένα ζεύγος ΧΥ (θηλυκό νέο πουλάκι).
Η επιλογή του ενός εκ των δύο χρωμοσωμάτων από το κάθε ζεύγος γεννητικών χρωμοσωμάτων των γονέων για τη δημιουργία του ζεύγους του γεννητικού χρωμοσώματος του ζυγωτού και κατ' επέκταση του φύλου του νέου πτηνού γίνεται εντελώς στην τύχη. Θεωρητικά, από ένα ζευγάρωμα προκύπτουν 50% αρσενικά και 50% θηλυκά πουλάκια. Πρακτικά όμως ξέρουμε ότι δεν είναι ασυνήθιστο να υπάρξει φωλιά με όλα αρσενικά ή όλα θηλυκά πουλάκια, γεγονός που οφείλεται επίσης στην τύχη.
Έτσι, τα γενετικά κύτταρα που παράγονται από τα αρσενικά (αρσενικοί γαμέτες), δηλαδή το σπέρμα, μπορούν να έχουν μόνο το Z χρωμόσωμα, ενώ οι θηλυκοί γαμέτες (ωάρια ή αυγά) μπορούν να έχουν το Ζ ή το W.
Εξού και ο ορισμός "ομογαμετικό φύλο" για το αρσενικό (ZZ) και "ετερογαμετικό φύλο" για το θηλυκό (ZW).
Τα υπόλοιπα ζεύγη εκτός των φυλετικών χρωμοσωμάτων βρίσκονται και στα δύο φύλα και ονομάζονται αυτοσσωμικά. Τα γενετικά χαρακτηριστικά που βρίσκονται τοποθετημένα σε αυτά τα χρωμοσώματα (γονίδια) λέγονται αυτοσσωμικά και μπορεί να είναι κυρίαρχα ή υπολειπόμενα.
Τι είναι τα φυλετικά χρωμοσώματα
Η αναπαραγωγή των πτηνών συντελείται με τη σεξουαλική επαφή ενός αρσενικού με ένα θηλυκό άτομο. Μέσω αυτής, το σπερματοζωάριο (γαμέτης) του αρσενικού ενώνεται με το ωάριο του θηλυκού (γαμέτης) και σχηματίζουν ένα νέο κύτταρο το ζυγωτό, το οποίο σηματοδοτεί την έναρξη νέας ζωής.Τα σπερματοζωάρια και τα ωάρια ονομάζονται επίσης και σπερματοκύτταρα.
Το σημαντικότερο τμήμα ενός γεννητικού κυττάρου ή οποιουδήποτε κυττάρου, είναι ο πυρήνας. Αυτός περιέχει έναν καθορισμένο αριθμό χρωμοσωμάτων πάνω στα οποία εντοπίζονται γονίδια που ελέγχουν τα κληρονομικά χαρακτηριστικά του ατόμου.
Τα γεννητικά κύτταρα διαφέρουν από τα υπόλοιπα του σώματος ως προς το ότι έχουν μόνο ένα από τα ζεύγη χρωμοσωμάτων που υπάρχουν μέσα στα κύτταρα του σώματος. Στα πουλιά γενικά (στα θηλαστικά ισχύει το αντίθετο) τα χρωμοσώματα φύλου του αρσενικού είναι όμοια μεταξύ τους και σημειώνονται με XX ενώ εκείνα του θηλυκού δεν είναι όμοια και σημειώνονται με ΧΥ.
Κατά την ένωση του σπερματοζωαρίου με το ωάριο το κάθε ζεύγος χρωμοσωμάτων ΧΧ και ΧΥ χωρίζεται για να αποδοθεί το ήμισυ από κάθε σπερματοκύτταρο στο νέο κύτταρο (ζυγωτό) που θα δημιουργηθεί. Ένα από τα δύο Χ του πατέρα μπορεί να ενωθεί με το Χ ή με το Υ της μητέρας δημιουργώντας έτσι είτε ένα ζεύγος ΧΧ (αρσενικό νέο πουλάκι), είτε ένα ζεύγος ΧΥ (θηλυκό νέο πουλάκι).
Η επιλογή του ενός εκ των δύο χρωμοσωμάτων από το κάθε ζεύγος γεννητικών χρωμοσωμάτων των γονέων για τη δημιουργία του ζεύγους του γεννητικού χρωμοσώματος του ζυγωτού και κατ' επέκταση του φύλου του νέου πτηνού γίνεται εντελώς στην τύχη. Θεωρητικά, από ένα ζευγάρωμα προκύπτουν 50% αρσενικά και 50% θηλυκά πουλάκια. Πρακτικά όμως ξέρουμε ότι δεν είναι ασυνήθιστο να υπάρξει φωλιά με όλα αρσενικά ή όλα θηλυκά πουλάκια, γεγονός που οφείλεται επίσης στην τύχη.
Τα χρωμοσώματα Z και W των πτηνών
Τυπικά, τα φυλετικά χρωμοσώματα των πτηνών συμβολίζονται με τα γράμματα Z και W. Στην πραγματικότητα όμως έχει επικρατήσει η χρήση του Χ για το Ζ και του Υ για το W.Χρωμόσωμα Z (ή Χ)
Πρόκειται για το μεγαλύτερο από τα δύο χρωμοσώματα του φύλου στα πτηνά και το τέταρτο ή πέμπτο μεγαλύτερο χρωμόσωμά τους γενικώς. Περιέχει περισσότερα από 1000 γονίδια τα οποία ελέγχουν χαρακτηριστικά που μπορούν να κληρονομηθούν από τους απογόνους (φυλοσύνδετα χαρακτηριστικά).Χρωμόσωμα W (ή Υ)
Το χρωμόσωμα W είναι πολύ μικρότερο του Z, περιέχει λιγότερα γονίδια και στο μεγαλύτερο τμήμα του επαναλαμβανόμενες αλληλουχίες DNA.Έτσι, τα γενετικά κύτταρα που παράγονται από τα αρσενικά (αρσενικοί γαμέτες), δηλαδή το σπέρμα, μπορούν να έχουν μόνο το Z χρωμόσωμα, ενώ οι θηλυκοί γαμέτες (ωάρια ή αυγά) μπορούν να έχουν το Ζ ή το W.
Οι γαμέτες των πτηνών
Εξού και ο ορισμός "ομογαμετικό φύλο" για το αρσενικό (ZZ) και "ετερογαμετικό φύλο" για το θηλυκό (ZW).
Τα υπόλοιπα ζεύγη εκτός των φυλετικών χρωμοσωμάτων βρίσκονται και στα δύο φύλα και ονομάζονται αυτοσσωμικά. Τα γενετικά χαρακτηριστικά που βρίσκονται τοποθετημένα σε αυτά τα χρωμοσώματα (γονίδια) λέγονται αυτοσσωμικά και μπορεί να είναι κυρίαρχα ή υπολειπόμενα.
Συνημμένα
Τελευταία επεξεργασία:
